Phân tích bài thơ Tỏ lòng (Thuật hoài) của Phạm Ngũ Lão

   Tài liệu hướng dẫn phân tích bài thơ Tỏ lòng của Phạm Ngũ Lão gồm những gợi ý chi tiết cách lập dàn ý, sơ đồ tư duy để thấy rõ vẻ đẹp, khí thế của con người nhà Trần, nỗi lòng cũng như tinh thần yêu nước anh hùng của ông, của quân dân nhà Trần.

Cùng tìm hiểu thêm ngay …

Hướng dẫn nghiên cứu và phân tích bài thơ Tỏ lòng (Phạm Ngũ Lão)

Đề bài: Em hãy phân tích bài thơ Tỏ lòng (Thuật hoài) của tác giả Phạm Ngũ Lão.

1. Phân tích đề

– Yêu cầu của đề bài : nghiên cứu và phân tích bài thơ Tỏ lòng ( Thuật hoài )

– Phạm vi tư liệu, dẫn chứng : các từ ngữ, hình ảnh, chi tiết tiêu biểu trong bài thơ Tỏ Lòng.

– Phương pháp lập luận chính : nghiên cứu và phân tích .

2. Hệ thống luận điểm

– Luận điểm 1: Hào khí Đông A qua hình tượng trang nam nhi và sức mạnh quân đội nhà Trần

+ Hình tượng trang đàn ông nhà Trần+ Sức mạnh của quân đội nhà Trần

– Luận điểm 2: Nỗi thẹn của Phạm Ngũ Lão

+ Quan niệm về sự nghiệp và khát vọng của tác giả+ Nỗi thẹn rất là cao quý của một nhân cách lớn .

3. Lập dàn ý phân tích bài thơ tỏ lòng chi tiết

a) Mở bài

– Giới thiệu vài nét về Phạm Ngũ Lão+ Phạm Ngũ Lão ( 1255 – 1320 ) là danh tướng văn võ toàn tài thời nhà Trần đã để lại cho đời hai tác phẩm Thuật hoài và Vãn Thượng tướng quốc công Hưng Đạo Đại Vương .- Giới thiệu khái quát bài thơ Tỏ lòng ( Thuật hoài )+ Bài thơ được viết bằng chữ Hán, không rõ thời gian sáng tác, nội dung bộc lộ niềm tự hào về chí đàn ông và khát vọng chiến công của người anh hùng khi Tổ quốc bị xâm lăng .

b) Thân bài

* Khái quát về bài thơ

– Hoàn cảnh sáng tác : Bài thơ không rõ thời gian sáng tác, có quan điểm cho rằng hoàn toàn có thể bài thơ được sáng tác trong cuộc kháng chiến chống quân Mông Nguyên lần 2 ( 1285 ) .- Giá trị nội dung : Bài thơ mang vẻ đẹp hào khí Đông A, biểu lộ qua vẻ đẹp của con người và quân đội nhà Trần. Đồng thời, qua đó bộc lộ tâm sự và lí tưởng sống cao đẹp của tác giả .

* Luận điểm 1: Hào khí Đông A qua hình tượng trang nam nhi và sức mạnh quân đội nhà Trần.

– Hình tượng trang đàn ông nhà Trần :+ Hành động : hoành sóc – cầm ngang ngọn giáo-> Tư thế hiên ngang, hùng dũng, oai nghiêm, can đảm và mạnh mẽ, chuẩn bị sẵn sàng chiến đấu bảo vệ Tổ quốc, lập nên những chiến công vang dội .+ Không gian kì vĩ : giang sơn – giang sơn-> Không gian to lớn, bát ngát, nó không đơn thuần là sông, là núi mà là giang sơn, quốc gia, Tổ quốc .=> Tầm vóc những người tráng sĩ ấy sánh với núi sông, quốc gia, với tầm vóc hùng vĩ của thiên hà .+ Thời gian kì vĩ : kháp kỉ thu – đã mấy thu-> Thời gian dài đằng đẵng, không biết đã bao nhiêu mùa thu, bao nhiêu năm đi qua, bộc lộ quy trình đấu tranh bền chắc, vĩnh viễn .=> Chính thời hạn, khoảng trống đã nâng cao tầm vóc của người anh hùng vệ quốc, họ trở nên lớn lao kì vĩ, sánh ngang tầm ngoài hành tinh, trời đất, bất chấp sự tàn phá của thời hạn họ vẫn luôn bền chắc cùng trách nhiệm .- Sức mạnh của quân đội nhà Trần :+ “ Tam quân ” : Ba quân – tiền quân, trung quân, hậu quân – quân đội của cả quốc gia, cả dân tộc bản địa cùng nhau đứng lên để chiến đấu. Hình ảnh chỉ quân đội nhà Trần .+ “ tì hổ ”, khí thôn ngưu ” :

• “tì hổ” – hổ báo: Tì là loài thú lai giống cọp và beo, hổ là cọp, “tì hổ” chỉ loài mãnh thú chốn rừng sâu dũng mãnh. -> So sánh thể hiện sự dũng mãnh của quân đội nhà Trần.
• “Khí thôn ngưu”: Là biểu tượng chỉ người trẻ tuổi mà khí phách anh hùng, mạnh mẽ lấn át cả trời cao, cả không gian vũ trụ bao la, rộng lớn -> Ngụ ý quân đội nhà Trần bừng bừng khí thế chiến đấu và chiến thắng.

-> Lời thơ ước lệ, hào tráng, hình ảnh kì vĩ, toát lên khí thế ngất trời của quân đội đời Trần qua ba lần thắng lợi bọn xâm lược Mông Nguyên .=> Với những hình ảnh so sánh, phóng đại, tác giả đã biểu lộ sự ngợi ca, tự hào về sức mạnh, khí thế của quân đội nhà Trần đập tan thủ đoạn xâm lược của quân địch .

* Luận điểm 2: Nỗi thẹn của Phạm Ngũ Lão

– Quan niệm về công danh sự nghiệp và khát vọng :+ Nợ sự nghiệp : Theo ý niệm nhà Nho, đây là món nợ lớn mà một trang đàn ông khi sinh ra đã phải mang trong mình .

• Nó gồm hai phương diện: Lập công (để lại chiến công, sự nghiệp), lập danh (để lại danh thơm cho hậu thế). Kẻ làm trai phải làm xong hai nhiệm vụ này mới được coi là hoàn trả món nợ.
• Liên hệ với Nguyễn Trãi, Nguyễn Bỉnh Khiêm, Phùng Khắc Khoan, Cao Bá Quát, Nguyễn Công Trứ. Họ đều là những người trăn trở về món nợ công danh.

– Nỗi thẹn của tác giả :+ Theo ý niệm của Phạm Ngũ Lão, làm trai mà chưa trả được nợ công danh sự nghiệp “ thẹn tai nghe chuyện Vũ Hầu ” :

• Thẹn: cảm thấy xấu hổ, thua kém với người khác
• Chuyện Vũ Hầu: tác giả sử dụng tích về Khổng Minh – tấm gương về tinh thần tận tâm tận lực báo đáp chủ tướng. Hết lòng trả món nợ công danh đến hơi thở cuối cùng, để lại sự nghiệp vẻ vang và tiếng thơm cho hậu thế.

-> Nỗi thẹn của Phạm Ngũ Lão rất là cao quý của một nhân cách lớn – một con người “ cắt ngang ngọn giáo ”, xông ra giữa trận tiền chống giặc suốt mấy thu rồi không nhớ nữa. Thế mà vẫn nghĩ mình chưa làm tròn nghĩa vụ và trách nhiệm, còn nợ với giang sơn, quốc gia ; vẫn thấy “ thẹn ” khi nghĩ mình sự nghiệp vẫn chưa bằng được Vũ Hầu .=> Thể hiện khát khao, tham vọng hướng về phía trước để thực thi lí tưởng, thức tỉnh ý chí làm trai, chí hướng lập công cho những trang nam tử .⇒ Với âm hưởng trì trệ dần, suy tư và việc sử dụng điển cố điển tích, hai câu thơ cuối đã biểu lộ tâm tư nguyện vọng và khát vọng lập công của Phạm Ngũ Lão cùng quan điểm về chí làm trai rất tân tiến của ông+ Bài học so với thế hệ người trẻ tuổi ngày này : Sống phải có tham vọng, hoài bão, biết vượt qua khó khăn vất vả, thử thách để biến tham vọng thành hiện thực, có ý thức nghĩa vụ và trách nhiệm với cá thể và hội đồng .

* Đánh giá đặc sắc nghệ thuật

– Sử dụng điển cố, những hình ảnh ước lệ- Bút pháp gợi, không tả, kể cụ thể tích hợp với biểu cảm- Sử dụng những giải pháp so sánh, ước lệ độc lạ- Ngôn ngữ ngắn gọn, hàm súc .

c) Kết bài

– Khái quát giá trị nội dung và thẩm mỹ và nghệ thuật của bài thơ

– Đánh giá, cảm nhận của em về bài thơ.

4. Sơ đồ tư duy phân tích bài thơ Tỏ lòng

5. Kiến thức mở rộng

– Ý nghĩa nhan đề bài thơ :+ Thuật hoài, theo từ điển Từ Hải, thuật là “ bày ra, bày tỏ ”, hoài, có rất nhiều nghĩa như “ nhớ nhung, lo nghĩ, buồn thương, ôm ấp … ” .+ ” Thuật hoài ” ( thuật : kể lại, bày tỏ ; hoài : nỗi lòng ) được hiểu là sự thổ lộ khát khao, mong ước, bày tỏ tham vọng lớn lao và quan điểm riêng của tác giả – một dũng tướng tuổi trẻ tài cao .- Về ý nghĩa của câu thơ cuối trong bài thơ, “ Tu thính nhân gian thuyết Vũ Hầu ” ( Hổ thẹn khi nghe nhân gian nói về chuyện ông Vũ Hầu ), những soạn giả cho rằng đây “ thực ra là một lời thề suốt đời tận tụy với chủ tướng Trần Hưng Đạo … ”, “ hoàn toàn có thể hiểu “ thẹn ” là cách nói biểu lộ khát vọng, tham vọng muốn sánh với Vũ Hầu … ” .

3 bài văn nghiên cứu và phân tích bài thơ Tỏ lòng đạt điểm cao của học sinh lớp 10

Phân tích bài thơ Tỏ lòng bài số 1:

Phạm Ngũ Lão (1255 – 1320) là một danh tướng đời Trần, trăm trận trăm thắng, văn võ toàn tài. Ông đã có công giúp cho Hưng Đạo Đại vương biết bao nhiêu trận thắng cùng những chiến công lẫy lừng bảo vệ tổ quốc bình yên độc lập, dẹp yên lũ cướp nước. Có thể nói ông giống như một cánh tay đắc lực cho Hưng Đạo Đại vương vậy. Tuy nhiên chúng ta không chỉ biết đến ông với tư cách là một vị danh tướng mà còn biết đến ông với tư cách là một nhà thơ. Nhắc đến ông là ta nhớ ngay đến bài thơ Thuật hoài – một bài thơ thể hiện rõ nỗi lòng của ông cũng như chủ nghĩa anh hùng yêu nước, khí thế của quân dân nhà Trần.

Bài thơ được viết theo thể thơ thất ngôn tứ tuyệt, một bài thơ chỉ có bốn câu thơ thì tác giả đã làm thế nào để bộc lộ hết quan điểm, tình yêu quốc gia, trung quân được. Thế nhưng Phạm Ngũ Lão đã rất kĩ năng khi chỉ qua bốn câu thơ ấy mà truyền đạt tới mọi người những quan điểm tư tưởng của một con người của trời đất của ngoài hành tinh, của một đấng đàn ông đầu đội trời chân đạp đất. Đồng thời tác giả còn bộc lộ chủ nghĩa anh hùng yêu nước của bản thân qua những ý niệm của đại đa số những danh tướng yêu nước trung thành với chủ hồi bấy giờ .Hai câu thơ đầu tác giả tập trung chuyên sâu bộc lộ vẻ đẹp hiên ngang trong tranh đấu cũng như vẻ đẹp đoàn kết ý thức vượt mọi khó khăn vất vả gian nan của những binh lính nhà Trần :“ Hoành sóc giang san kháp kỉ thuTam quân tì hổ khí thôn ngưu ”( Múa giáo tổ quốc trải mấy thuBa quân khí mạnh nuốt trôi trâu )Hình ảnh con người nhà Trần hiện lên hiên ngang với ngọn giáo trong tay họ hoàn toàn có thể đi bất kỳ nơi nào có giặc, hành hiệp trượng nghĩa tương hỗ người nghèo kẻ yếu cũng như đánh đuổi quân xâm lược Mông Nguyên. Xét về vẻ đẹp hiên ngang ấy trong bản dịch chữ “ hoành sóc ” thành “ múa giáo ” không lột tả hết được sự hiên ngang ấy. Múa giáo biểu lộ sự yếu ớt đồng nghĩa tương quan với việc không lột tả được sự hùng mạnh gan góc của quân đội, con người nhà Trần. Hai chữ “ hoành sóc ” như khắc tạc lên những con người dũng mãnh lẫm liệt với ngọn giáo ngang trong tay đi khắp giang sơn để bảo vệ quốc gia. Tưởng chừng quân giặc cả quốc tế phải công nhận là sức mạnh kia chỉ là một ngọn gió nhẹ trước khí thế ngút ngàn của họ. Chúng mạnh về số lượng cũng như chất lượng, vừa đủ về vật chất nhưng chúng lại thiếu đi sự nhìn nhận và ý chí vượt qua gian nan nên chúng phải chuốc lấy thất bại vì đã nhìn nhận thấp con người nhà Trần. Những con người ấy tuy có nhỏ bé về mặt sức khỏe thể chất hay không phần đông như số lượng quân của nhà Mông nhưng ý chí của họ thì vượt qua hữu hạn về mặt thế chất và số lượng ấy. Và cứ thế với ngọn giáo ngang trong tay họ đã trải qua biết bao nhiêu mùa thu như vậy để bảo vệ quốc gia tổ quốc này. Họ góp thêm phần tạo nên một quốc gia tươi đẹp như xã hội thời nay. Hình ảnh ngọn giáo trở nên thật đẹp khi được hiện lên trong cái to lớn của khoảng trống và chiều dài của thời hạn lịch sử dân tộc. Hình ảnh ấy cũng như biểu lộ được vẻ đẹp của chính tác giả trong những trận chiến nảy lửa, gay cấn vẫn ngang ngọn giáo để bảo vệ quốc gia. Không chỉ đẹp về mặt ngoại hình con người nhà Trần còn hiện lên với vẻ đẹp của khí chất cao ngất, can đảm và mạnh mẽ ép chế hết cả sao Ngưu trên trời. Sức mạnh của quân đội Sát Thát giống như hổ như báo hoàn toàn có thể nuốt trôi cả một con trâu mộng. Hay cũng chính là vẻ đẹp đoàn kết ba quân một lòng khơi dậy trong nhau một niềm tin thép để hoàn toàn có thể vượt qua những khó khăn vất vả chông gai của đại chiến và đi đến một cái kết đẹp và có hậu cho cuộc cuộc chiến tranh chính nghĩa bảo vệ tổ quốc .Tiếp đến hai câu thơ cuối tác giả biểu lộ ý niệm về chí làm trai của mình trong thời đại ấy :“ Nam nhi vị liễu công danh sự nghiệp tráiTu thính nhân gian thuyết Vũ Hầu ”( Công danh nam tử còn vương nợLuống thẹn tai nghe thuyết Vũ Hầu )Đã sống ở trên trời đất thì phải có sự nghiệp với núi sông, đó cũng là một tuyên ngôn khẳng định chí làm trai của Nguyễn Công Trứ, theo đó ta thấy ý niệm này không riêng gì của riêng Phạm Ngũ Lão mà còn có cả tổng thể những bậc đàn ông có chí thời bấy giờ. Đó là khuynh hướng chung, ý niệm chung của họ và cũng chính vì vậy mà Phạm Ngũ Lão cũng không nằm ngoài ý niệm đó. Tuy nhiên ở đây tác giả nhấn mạnh vấn đề thêm ý niệm ấy và mở nó ra với ý nghĩa của cá thể tác giả mà thôi. Dù là một vị tướng trung thành với chủ giống như cánh tay phải của Trần Hưng Đạo, trải qua biết bao nhiêu trận đánh vào sinh ra tử nhưng so với ông đó vẫn chưa được liệt kê vào những sự nghiệp của quốc gia. Đối với Phạm Ngũ Lão thì sự nghiệp vẫn là một thứ mà còn vương nợ với ông. Và chính vì vương nợ nên ông thấy hổ thẹn khi nghe chuyện về Vũ Hầu. So sánh mình với Vũ Hầu để thấy những cái chưa được của mình, đây không phải là sự ngộ nhận thân phận của mình giống như Vũ Hầu mà đó là cả một niềm tin học hỏi của nhà thơ so với người có tài năng. Có một điểm chung là cả ông và Vũ Hầu đều giúp sức cho một người lớn hơn nhưng tác giả muốn nói ở đây là khi Vũ Hầu giúp được cho vị tướng của mình thì Phạm Ngũ Lão lại nhã nhặn nhận mình chưa giúp được gì cho Hưng đạo chúa thượng nên thấy hổ thẹn khi nghe chuyện Vũ Hầu. Đồng thời qua đó ta thấy được sự trung thành với chủ và góp sức rất là mình của tác giả với Hưng Đạo chúa thượng. Tuy xuất thân từ một người nông dân nhưng Phạm Ngũ Lão đã bộc lộ được sức mạnh ý chí và trí tuệ của mình khiến cho người ta không hề vịn vào thực trạng xuất thân ấy để mà chê trách được ông .Qua đây ta thêm yêu hơn những con người nhà Trần nói chung và Phạm Ngũ Lão nói riêng. Ông không những là một vị danh tướng với vẻ đẹp hiên ngang trừ gian diệt bạo, bảo vệ quốc gia hòa bình yên ổn mà còn là một nhà thơ giỏi nữa. Đối với ông mà nói những gì ông làm được vẫn chưa thỏa cái công danh sự nghiệp so với quốc gia. Những chiến công mà ông đạt được vẫn chưa thấm vào đâu so với Vũ Hầu, nên khi nghe chuyện ông không khỏi thẹn thùng. Như vậy ta thấy được vẻ đẹp của một vị danh tướng không kể công những gì mình làm được mà còn nhã nhặn nhận còn “ vương nợ ”. Và ở đâu đó trong những câu thơ của bài ta thấy rõ một ý thức yêu nước anh hùng của Phạm Ngũ Lão .

Phân tích bài thơ Tỏ lòng bài số 2:

Từ ngàn xưa, nhân dân ta đã có truyền thống lịch sử yêu nước nồng nàn, luôn sẵn sàng chuẩn bị đứng lên bảo vệ quốc gia mỗi khi quốc gia cần. Lòng yêu nước được bộc lộ qua nhiều nghành nhưng có lẽ rằng điển hình nổi bật nhất vẫn là ở nghành nghề dịch vụ văn học. Và Phạm Ngũ Lão là một trong những con người tài năng, có lòng yêu nước nồng nàn. Ông là một vị tướng tài đồng thời cũng là người có tâm hồn văn chương. Trong những bài thơ của ông, có một tác phẩm rất đặc biệt quan trọng là bài thơ “ Tỏ lòng ” – đây chính là tác phẩm đã làm toát lên rất rõ về vẻ đẹp, khí thế của con người nhà Trần. Bài thơ được ông sáng tác khi đại chiến lần thứ hai Nguyên – Mông đang đến rất gần, nhằm mục đích khơi dậy sức mạnh toàn dân. Lúc đó, tác giả cùng một số ít vị tướng khác được cử lên biên ải Bắc trấn giữ nước .Nói đến hào khí Đông A là nói đến hào khí đời Trần. Thời này là một mốc son chói lọi trong lịch sử vẻ vang 4000 năm dựng nước và giữ nước của dân tộc bản địa, quân và dân thời Trần đã kiên cường can đảm lập nên 3 kì tích : 3 lần đại thắng quân Nguyên – Mông, để có được thắng lợi đó, quân dân thời Trần đã phải vượt qua bao nhiêu khó khăn vất vả, gian nan, căm thù giặc sôi sục cùng lòng quyết tâm thắng lợi. Hào khí dân tộc bản địa bộc lộ ở sự hòa quyện giữa hình ảnh người anh hùng với hình ảnh “ Ba quân ” đã tạo nên một bức tranh tượng đài nghệ thuật và thẩm mỹ sừng sững đang hiện ra .“ Hoành sóc giang sơn khắp kỉ thuTam quân tỳ hổ khí thôn ngưu “Câu thơ đầu khắc họa một hình ảnh người anh hùng đang trong tư thế hiên ngang, vững chãi, “ Hoành sóc ” là việc cầm ngang ngọn giáo, với thiên chức trấn giữ giang sơn, giữ yên bờ cõi ròng rã đã mấy năm rồi mà không biết stress. Con người đó được đặt trong một khoảng trống kì vĩ : núi sông, quốc gia khiến con người trở nên vĩ đại sánh ngang với tầm vóc vụ trụ. Hình ảnh còn mang ý nghĩa hình tượng cho ý thức xông pha chuẩn bị sẵn sàng chiến đấu, một tư thế hiên ngang làm chủ mặt trận. Tiếc thay, khi ta vận động và di chuyển thành “ múa giáo ” thì phần nào đã làm hai chữ “ hoành sóc ” giảm đi tính hình tượng và tư thế oai phong lẫm liệt của hình tượng vĩ đại này. Ngày xưa, quân lính chia làm ba tiểu đội : tiền quân, trung quân và hậu quân. Tuy nhiên, khi nói đến “ ba quân ” thì sức mạnh của cả quân đội nhà Trần, sức mạnh của toàn dân tộc bản địa đang sục sôi biết bao. Câu thơ thứ hai sử dụng thủ pháp so sánh để làm toát lên khí thế, “ Tam quân tỳ hổ ” chính là ví sức mạnh của tam quân giống như hổ như báo, nó vững mạnh và oai hùng. Nhờ đó, tác giả đã bày tỏ niềm tự hào về sự trưởng thành, và vững mạnh của bậc quân đội. Không chỉ thế, câu thơ còn sử dụng thủ pháp phóng đại “ Khí thôn ngưu ” – khí thế quân đội can đảm và mạnh mẽ ép chế cả Sao Ngưu hay là khí thế hào hùng nuốt trôi trâu. Như vậy, hai câu thơ đầu khắc họa vẻ đẹp người anh hùng hòa trong vẻ đẹp của thời đại hào hùng tạo nên những con người anh hùng. Câu thơ gây ấn tượng mạnh bởi sự phối hợp giữa hình ảnh khách quan với cảm nhận chủ quan giữa hiện thực và lãng mạn. Qua đó, tác giả thể hiện niềm tự hào về sức mạnh của nhà Trần nói riêng cũng như là của toàn dân tộc bản địa nói chung .“ Nam nhi vị liễu sự nghiệp tráiTu thính nhân gian thuyết Vũ Hầu “Qua hai câu thơ trên, lí tưởng của người anh hùng đang được bộc lộ rõ qua hai cặp từ “ đàn ông và công danh sự nghiệp ”. Nhắc đến chí là nhắc đến chí làm trai, lập công là để lại công danh sự nghiệp, sự nghiệp để lại nổi tiếng cho muôn đời, công danh sự nghiệp được coi là món nợ phải trả của kẻ làm trai. Một danh tướng có nỗi trăn trở, canh cánh trong lòng là chưa trả xong nợ sự nghiệp mặc dầu con người ấy đã lập lên bao nhiêu chiến công rồi. Đó chính là khát vọng, lí tưởng lớn lao muốn được phò vui giúp nước, trong không khí sục sôi của thời đại bấy giờ, chí làm trai có tính năng cỗ vũ cho con người chuẩn bị sẵn sàng chiến đấu giành lại độc lập cho quốc gia .Ở câu cuối của bài thơ, nói lên cái tâm của người anh hùng, điều đáng quý bên cạnh Trí là còn có cái tâm. “ Thẹn với Vũ Hầu ” – Vũ Hầu chính là Gia Cát Lượng, một kĩ năng, một nhân cách, một người có tâm, tác giả thẹn vì chưa có tài mưu lược như Gia Cát Lượng chăng ? Mặc dù tác giả là người lập nhiều công cho quốc gia nhưng vẫn thấy thẹn. Qua nỗi thẹn ấy, người đọc nhận ra thái độ khiêm nhường, một ý nguyện cháy bỏng được giết giặc, lập công góp phần cho sự nghiệp chung .Qua bài thơ, hiện lên hình ảnh của đấng đàn ông thời đại Bình Nguyên, với khát vọng hoàn toàn có thể phá được cường địch để báo đáp hoàng ân, để giang sơn được vững vàng. Vẻ đẹp của người anh hùng lồng trong vẻ đẹp của thời đại tạo ra sự hào khí của thời đại nhà Trần, hào khí Đông A. Bài thơ cũng là nỗi lòng riêng của Phạm Ngũ Lão về khát vọng lí tưởng, về nhân cách của con người phải được giữ gìn .

Phân tích bài thơ Tỏ lòng bài số 3:

Đã từng một thời, văn học Nước Ta được biết tới như những con thuyền chở đầy ý chí và khát vọng cao đẹp của người đương thời, đó là những áng thi ca trung đại đầy hào sảng, hùng tráng. Bởi vậy chăng mà cứ mỗi lần từng tiếng thơ “ Thuật hoài ” ( Tỏ lòng – Phạm Ngũ Lão ) vang lên, hiện lên trước mắt ta luôn là hình ảnh người tráng sĩ thời đại Lý – Trần với hùng tâm tráng chí sôi sục, như những bức tượng đài đẹp nhất đại diện thay mặt cho cả một thời đại đầy rực rỡ tỏa nắng của phong kiến Nước Ta : thời đại Đông A .Là một vị tướng tài ba từng gắn bó thâm thúy với triều đại nhà Trần, Phạm Ngũ Lão hiểu rõ hơn ai hết tấm lòng thiết tha với giang sơn và khao khát giữ vững độc lập chủ quyền lãnh thổ nước nhà của tướng quân và nhân dân. Trong thực trạng cả dân tộc bản địa đang dốc sức thực thi kháng chiến chống Mông – Nguyên lần hai, cần có một liều thuốc ý thức tiếp thêm sức mạnh để quân dân từng ngày cố gắng nỗ lực hơn nữa trong sự nghiệp bảo vệ quốc gia ; “ Thuật hoài ” sinh ra cũng vì lẽ đó. Đặt trong một thực trạng đặc biệt quan trọng, được viết dưới ngòi bút của con người có tầm vóc lớn lao, bài thơ dù chỉ là một trong hai tác phẩm của Phạm Ngũ Lão còn lưu lại, tuy nhiên cũng đủ để ghi danh tác giả cho tới tận muôn đời .Hai câu thơ đầu là những nét phác họa tiên phong về chân dung người tráng sĩ Đông A :Hoàng sóc giang sơn kháp kỉ thuTam quân tì hổ khí thôn ngưu( Múa giáo giang sơn trải mấy thuBa quân khí mạnh nuốt trôi trâu )Bằng lối vào đề trực tiếp, trong câu thơ tiên phong, tác giả đã dựng lên hình ảnh người tráng sĩ thời Trần mang vẻ đẹp của con người thời đại : cầm ngang ngọn giáo trấn giữ giang sơn. Chỉ qua một hành vi “ hoành sóc ”, người tráng sĩ hiện lên với tư thế đầy oai hùng và kiên cường, ngay thật, vững vàng. Sừng sững như một bức tượng đài đầy hiên ngang giữa khoảng trống to lớn của “ giang sơn ” và dòng thời hạn dài trôi chảy “ kháp kỉ thu ”, người ấy mang vẻ đẹp của những đấng anh hùng từng trải, với kinh nghiệm tay nghề già dặn đã được tôi luyện mỗi ngày. Vận mệnh và sự bình yên của quốc gia đang được đặt trên đầu ngọn giáo kia, đó là trách nhiệm lớn lao đặt lên vai người tráng sĩ, nhưng cũng chính ngọn giáo ấy là điểm tựa vững vàng che chắn cho cả dân tộc bản địa sống sót. Câu thơ tỉnh lược chủ ngữ ngắn gọn mang ý niệm của tác giả : đó không chỉ là một hình ảnh duy nhất của một con người duy nhất, mà là tầm vóc hào sảng của biết bao con người thời đại, là không khí sôi sục của đất trời Đông A .Chưa một thời đại nào trong lịch sử dân tộc dân tộc bản địa, tầm vóc của con người lại trở nên lớn lao đến vậy, với khí thế hùng tráng : “ Tam quân tì hổ khí thôn ngưu ”. Cách nói ẩn dụ ước lệ quen thuộc trong thi pháp thơ ca trung đại với phép phóng đại “ tam quân tì hổ ” cho người đọc ấn tượng can đảm và mạnh mẽ về đội quân “ sát thát ” của nhà Trần, với khí thế dũng mãnh, kiên cường. Cụm từ ” khí thôn ngưu ” hoàn toàn có thể hiểu là khí thế của đội quân ra trận với sức mạnh khác thường đến mức hoàn toàn có thể “ nuốt trôi trâu ”, cũng hoàn toàn có thể hiểu khí thế ấy sôi sục tới độ át cả sao ngưu, sao mai. Trong cách nói cường điệu, ta thấy được tình cảm tự hào của nhà thơ khi đã nâng tầm vóc của quân dân nhà Trần hoàn toàn có thể sánh ngang với vạn vật thiên nhiên, thiên hà bát ngát. Đó là niềm tự hào của một con người được sinh ra trong một quốc gia, một thời đại hùng mạnh, đầy mừng cuống, tự tin, luôn khao khát vươn lên, giữ vững chủ quyền lãnh thổ cho nước nhà. Từ hình ảnh người tráng sĩ hiên ngang tới tầm vóc lớn lao của ba quân thời đại, rõ ràng, vẻ đẹp người tráng sĩ ấy là kết tinh của vẻ đẹp dân tộc bản địa, và vẻ đẹp dân tộc bản địa càng tôn vinh thêm vẻ đẹp hùng sảng của những tráng sĩ thời Trần. Hai câu thơ tiên phong vang lên, Phạm Ngũ Lão không chỉ cho ta chiêm ngưỡng và thưởng thức vẻ đẹp của một vị anh hùng thời đại, mà là vẻ đẹp muôn thuở của một dân tộc bản địa anh hùng .Từ tư thế hiên ngang dũng mãnh, nhà thơ giúp người đọc đi sâu hơn để tò mò tâm thế vững vàng với hùng tâm tráng chí bên trong những tráng sĩ :Nam nhi vị liễu sự nghiệp tráiTu thính nhân gian thuyết Vũ HầuVới người quân tử trong xã hội phong kiến đương thời, chí làm trai là phẩm chất không hề thiếu. Ta từng nhớ đã đọc những câu thơ nhắc đến món nợ công danh sự nghiệp của những đấng đàn ông :Chí làm trai dặm nghìn da ngựaGieo Thái Sơn nhẹ tựa hồng mao( Đoàn Thị Điểm )Hay :Nợ tang bồng trang trắng vỗ tay reo( Nguyễn Công Trứ )Đối với những người tráng sĩ “ bình Nguyên ” thuở ấy, trong thực trạng quốc gia đang bị nhăm nhe xâm lăng bởi giặc ngoại bang, “ nợ sự nghiệp ” mà họ phải trả, đó là làm thế nào để bảo vệ toàn vẹn quốc gia, để hoàn toàn có thể đem lại yên ấm cho muôn dân. Nói khác đi, hùng tâm tráng chí trong lòng người tráng sĩ chính là niềm yêu nước thiết tha sâu nặng, là tiếng nói khát khao đánh giặc cứu lấy tổ quốc. Điều đặc biệt quan trọng là trong từng câu chữ của “ Tỏ lòng ”, ý thức quật cường ấy không được nêu lên một cách giáo điều, khô cứng, mà nó như được tỏa ra từ chính trái tim, thốt lên từ tâm can của một con người với khát vọng đang sôi cháy, rực lửa .Để rồi, nợ công danh sự nghiệp chưa trả hết, và người đời lại “ luống thẹn ” khi nghe chuyện Vũ Hầu xưa : “ Tu thính nhân gian thuyết Vũ Hầu ”. Câu thơ gợi lại một câu truyện cổ về bậc anh tài Gia Cát Lượng từng giúp hình thành thế chân vạc Tam Quốc, giúp Thục – Ngô chống Tào … Người tướng sĩ thấy hổ thẹn bởi công lao của mình vẫn chưa đáng bao nhiêu so với Tôn Tử, tuy nhiên đó lại là cái thẹn cao quý, là cái thẹn lớn lao, đáng trân trọng của một bậc đại trượng phu. Ngũ Lão từng là một trong những vị tướng tài ba nhất của nhà Trần, làm tới chức Điện súy thượng tướng quân, vậy còn điều gì khiến người còng hổ thẹn ? Rằng, đó không chỉ là nỗi thẹn, mà là niềm khao khát vươn tới những đỉnh điểm, vươn tới những tầm vóc to lớn hơn nữa. Có những cái thẹn khiến người ta trở nên nhỏ bé, có những cái thẹn khiến cho người ta khinh, nhưng cũng có những cái thẹn cho người ta thấy được cả một tầm vóc lớn lao và ý chí mãnh liệt ; cái thẹn của người tráng sĩ thời Trần là cái thẹn như vậy .

“Thuật hoài” lấy tiêu đề dựa theo một mô-típ quen thuộc trong văn học trung đại, bên cạnh “Cảm hoài” của Đặng Dung, hay “Tự tình” của Hồ Xuân Hương,… những bài thơ bày tỏ nỗi lòng của người viết. Với “Tỏ lòng”, đây là lời tâm sự bày tỏ tâm tư, ý chí của Phạm Ngũ Lão, cũng là của những tráng sĩ thời Trần mà tâm can đều dành trọn cho dân tộc. Bài thơ được viết theo thể thất ngôn tứ tuyệt, chỉ với một số lượng ngôn từ ít ỏi, song lại đạt được tới sự hàm súc cao độ khi đã dựng lên được những bức chân dung con người và hào khí Đông A với vẻ đẹp hào sảng, khí thế, dũng mãnh.

Cùng với “Hịch tướng sĩ” – Trần Quốc Tuấn, “Bạch Đằng giang phú” – Trương Hán Siêu,… “Thuật hoài” mãi là khúc tráng ca hào hùng ngợi ca vẻ đẹp con người và thời đại, và sẽ tồn tại mãi cùng với dòng trôi chảy của thời gian…

– / –

Trên đây là những hướng dẫn cơ bản của Đọc Tài Liệu giúp em làm bài văn phân tích bài thơ Tỏ lòng của Phạm Ngũ Lão hay và đầy đủ ý. Các em có thể dựa vào dàn ý ở trên kết hợp với những kiến thức đã học trên lớp về tác phẩm để viết thành một bài văn hoàn chỉnh. Chúc các em làm bài tốt và đạt kết quả cao !

Xem thêm những bài văn hay khác trong tập văn mẫu 10 được tổng hợp và tinh lọc tại doctailieu.com .

Source: https://expgg.vn
Category: Thông tin