Đoạn văn là gì, cách viết đoạn văn

A. HƯỚNG DẪN CHUNG

I. Thế nào là đoạn văn?

Khái niệm đoạn văn ở trường đại trà phổ thông lúc bấy giờ được hiểu theo nhiều cách khác nhau :
– Cách hiểu thứ nhất ( đoạn ý ) : Đoạn văn được dùng với ý nghĩa để chỉ sự phân đoạn nội dung, phân đoạn ý của văn bản. Một văn bản gồm có nhiều đoạn văn : Đoạn khởi đầu văn bản, những đoạn khai triển văn bản, đoạn kết thúc văn bản. Mỗi đoạn phải có sự hoàn hảo nhất định nào đó về mặt ý, về mặt nội dung. Nhưng thế nào là một nội dung, một ý hoàn hảo thì không có tiêu chuẩn để xác lập rõ ràng. Một văn bản, tuỳ theo người đọc cảm nhận mà phân loại ra thành những đoạn, sự phân loại hoàn toàn có thể không thống nhất giữa những người đọc : có người chia theo ý lớn, có người chia theo ý nhỏ. Ý lớn là đoạn bài có hai hoặc ba ý nhỏ được khai triển từ ý lớn, gồm có hai hoặc ba đoạn văn ngắn, mỗi đoạn ngắn đó là một ý nhỏ, những đoạn này hợp ý với nhau thành một ý lớn ; ý nhỏ là ý được khai triển từ ý lớn, về mặt nội dung chỉ tiến hành theo một phương diện, một hướng đơn cử, mỗi ý nhỏ là một đoạn .

Cách hiểu này khiến cho cách phân đoạn thiếu tính khách quan. Với cách hiểu này, diện mạo đoạn văn không được xác định (đoạn văn bắt đầu từ đâu, như thế nào, các câu văn trong đoạn có mối liên kết với nhau như thế nào,…) cho nên việc xây dựng đoạn văn trở nên khó khăn, phức tạp, khó rèn luyện các thao tác để trở thành kĩ năng kĩ xảo.

– Cách hiểu thứ hai ( đoạn lời ) : Đoạn văn được hiểu là sự phân loại văn bản thành những phần nhỏ, trọn vẹn dựa vào tín hiệu hình thức : một đoạn văn gồm có những câu văn nằm giữa hai dấu chấm xuống dòng .
Cách hiểu này không tính tới tiêu chuẩn nội dung, cơ sở ngữ nghĩa của đoạn văn. Với cách hiểu này, việc rèn luyện kiến thiết xây dựng đoạn văn càng trở nên mơ hồ, khó xác lập vì đoạn văn không được thiết kế xây dựng trên một cơ sở chung nào vì hình thức khi nào cũng phải song song với nội dung, bao chứa một nội dung nhất định và tương thích với nội dung mà nó bao chứa .
– Cách hiểu thứ ba ( đoạn văn xét thao cả hai tiêu chuẩn về ý và về lời ) : Đoạn văn vừa là hiệu quả của sự phân đoạn văn bản về nội dung ( dựa trên cơ sở logic ngữ nghĩa ) vừa là hiệu quả của sự phân đoạn về hình thức ( dựa trên tín hiệu hình thức biểu lộ văn bản ) .

Về mặt nội dung: đoạn văn là một ý hoàn chỉnh ở một mức độ nhất định nào đó về logic ngữ nghĩa, có thể nắm bắt được một cách tương đối dễ dàng. Mỗi đoạn văn trong văn bản diễn đạt một ý, các ý có mối liên quan chặt chẽ với nhau trên cơ sở chung là chủ đề của văn bản. Mỗi đoạn trong văn bản có một vai trò chức năng riêng và được sắp xếp theo một trật tự nhất định: đoạn mở đầu văn bản, các đoạn thân bài của văn bản (các đoạn này triển khai chủ đề của văn bản thành các khía cạch khác nhau), đoạn kết thúc văn bản. Mỗi đoạn văn bản khi tách ra vẫn có tính độc lập tương đối của nó: nội dung của đoạn tương đối hoàn chỉnh, hình thức của đoạn có một kết cấu nhất định.

Về mặt hình thức: đoạn văn luôn luôn hoàn chỉnh. Sự hoàn chỉnh đó thể hiện ở những điểm sau: mỗi đoạn văn bao gồm một số câu văn nằm giữa hai dấu chấm xuống dòng, có liên kết với nhau về mặt hình thức, thể hiện bằng các phép liên kết; mỗi đoạn văn khi mở đầu, chữ cái đầu đoạn bao giờ cũng được viết hoa và viết lùi vào so với các dòng chữ khác trong đoạn.

Đây là cách hiểu hợp lý, thoả đáng hơn cả giúp người đọc nhận diện đoạn văn trong văn bản một cách nhanh gọn, thuận tiện đồng thời giúp người viết tạo lập văn bản bằng cách thiết kế xây dựng từng đoạn văn được rõ ràng, rành mạch .
Ví dụ về đoạn văn :
“ Vì ông lão yêu làng tha thiết nên vô cùng căm uất khi nghe tin dân làng theo giặc ( 1 ). Hai tình cảm tưởng chừng xích míc ấy đã dẫn đến một sự xung đột nội tâm kinh hoàng ( 2 ). Ông Hai dứt khoát lựa chọn theo cách của ông : Làng thì yêu thật, nhưng làng theo Tây mất rồi thì phải thù ( 3 ). Đây là một nét mới trong tình cảm của người nông dân thời kì đánh Pháp ( 4 ). Tình cảm yêu nước to lớn hơn đã bao trùm lên tình cảm so với làng quê ( 5 ). Dù đã xác lập như vậy, nhưng ông Hai vẫn không hề dứt bỏ tình yêu so với quê nhà ; vì vậy mà ông xót xa cay đắng ” ( 6 ) .

Về nội dung:

– Chủ đề của đoạn văn trên là : tâm trạng xích míc của ông Hai khi nghe tin làng mình theo giặc. Chủ đề này tập trung chuyên sâu khái quát ở câu 1, 2 .
– Đoạn văn trên có ba phần :
+ Câu 1, 2 là phần mở đoạn. Phần này tiềm ẩn ý khái quát của cả đoạn văn, gọi là câu chủ đề. Câu chủ đề hoàn toàn có thể là một hoặc hai câu văn .
+ Câu 3,4,5 là phần thân đoạn. Phần này tiến hành đoạn văn, mỗi câu văn đề cập tới một bộc lộ đơn cử của chủ đề, tương quan tới chủ đề của đoạn văn .
+ Câu 6 là phần kết đoạn. Phần này khắc sâu chủ đề của đoạn văn .
– Đây là đoạn văn có cấu trúc vừa đủ cả ba phần : mở đoạn, thân đoạn và kết đoạn. Khi viết đoạn văn, không phải khi nào cũng nhất thiết có đủ ba phần như vậy. Ví dụ : Đoạn quy nạp, câu khởi đầu đoạn không tiềm ẩn ý khái quát mà là câu ở đầu cuối ; đoạn diễn dịch, câu ở đầu cuối kết thúc đoạn không chưa đựng ý khái quát, chủ đề đã được nêu rõ ở câu mở đoạn .

Về hình thức:

– Đoạn văn trên được tạo thành bằng 6 câu văn được link với nhau bằng những phép link hình thức : phép thế, phép lặp .
– Đoạn văn trên được viết giữa hai dấu chấm xuống dòng, vần âm đầu đoạn được viết lùi vào một chữ và viết hoa .

II. Một số kiểu đoạn văn thường gặp.

Trong văn bản, nhất là văn nghị luận, ta thường gặp những đoạn văn có cấu trúc phổ cập : quy nạp, diễn dịch, tổng phân hợp ; cạnh bên đó là đoạn văn có cấu trúc so sánh, nhân quả, phỏng vấn, đòn kích bẩy, nêu giả thiết, hỗn hợp, …

1. Đoạn diễn dịch.

Đoạn diễn dịch là một đoạn văn trong đó câu chủ đề mang ý nghĩa khái quát đứng ở đầu đoạn, những câu còn lại tiến hành ý tưởng sáng tạo chủ đề, mang ý nghĩa minh hoạ, đơn cử. Các câu tiến hành được triển khai bằng những thao tác lý giải, chứng tỏ, nghiên cứu và phân tích, phản hồi ; hoàn toàn có thể kèm những nhận xét, nhìn nhận và thể hiện sự cảm nhận của người viết .
Ví dụ : Đoạn văn diễn dịch, nội dung nói về đậm cá tính phát minh sáng tạo trong sáng tác thơ :
“ Sáng tác thơ là một việc làm rất đặc biệt quan trọng, rất khó khăn vất vả, yên cầu người nghệ sĩ phải hình thành một đậm chất ngầu phát minh sáng tạo ( 1 ). Tuy vậy, theo Xuân Diệu – tuyệt nhiên không nên thổi phồng cái riêng biệt, cái độc lạ ấy lên một cách quá đáng ( 2 ). Điêù ấy không hợp với thơ và không phải phẩm chất của người làm thơ chân chính ( 3 ). Hãy sáng tác thơ một cách tự nhiên, bình dị, phải đấu tranh để cải tổ cái việc tự phát minh sáng tạo ấy không trở thành anh hùng chủ nghĩa ( 4 ). Trong khi sáng tác nhà thơ không hề cứ chăm chăm : mình phải ghi dấu ấn của mình vào trong bài thơ này, tập thơ nọ ( 5 ). Chính trong quy trình lao động dồn toàn tâm toàn ý bằng sự xúc cảm tràn trề, hoàn toàn có thể nhà thơ sẽ tạo ra được truyền thống riêng không liên quan gì đến nhau một cách tự nhiên, nhà thơ sẽ bộc lộ được cái riêng biệt của mình trong những khoảng thời gian ngắn cầm bút ” ( 6 ) ..
Mô hình đoạn văn : Câu 1 là câu mở đoạn, mang ý chính của đoạn gọi là câu chủ đề. Bốn câu còn lại là những câu tiến hành làm rõ ý của câu chủ đề. Đây là đoạn văn lý giải có cấu trúc diễn dịch .

2. Đoạn quy nạp.

Đoạn văn quy nạp là đoạn văn được trình diễn đi từ những ý cụ thể, đơn cử nhằm mục đích hướng tới ý khái quát nằm ở cuối đoạn. Các câu trên được trình diễn bằng thao tác minh hoạ, lập luận, cảm nhận và rút ra nhận xét, nhìn nhận chung .
Ví dụ : Đoạn văn quy nạp, nội dung nói về đoạn kết bài thơ “ Đồng chí ” của Chính Hữu .
Chính Hữu khép lại bài thơ bằng một hình tượng thơ :

Đêm nay rừng hoang sương muối

Đứng cạnh bên nhau chờ giặc tới

Đầu súng trăng treo(1).

Đêm khuya chờ giặc tới, trăng đã xế ngang tầm súng ( 2 ). Bất chợt chiến sỹ ta có một phát hiện mê hoặc : Đầu súng trăng treo ( 3 ). Câu thơ như một tiếng reo vui hồn nhiên mà tiềm ẩn đầy ý nghĩa ( 4 ). Trong sự tương phản giữa súng và trăng, người đọc vẫn tìm ra được sự gắn bó thân thiện ( 5 ). Súng tượng trưng cho ý thức quyết chiến quyết thắng quân địch xâm lược ( 6 ). Trăng tượng trưng cho đời sống thanh thản, yên vui ( 7 ). Khẩu súng và vầng trăng là hình tượng sóng đôi trong lịch sử vẻ vang dựng nước và giữ nước của dân tộc bản địa Nước Ta quật cường và hào hoa muôn thuở ( 8 ). Chất hiện thực nghiệt ngã và lãng mạn bay bổng đã hoà quyện lẫn nhau tạo nên hình tượng thơ để đời ( 9 ). ”
Mô hình đoạn văn : Tám câu đầu tiến hành nghiên cứu và phân tích hình tượng thơ trong đoạn cuối bài thơ “ Đồng chí ”, từ đó khái quát yếu tố trong câu cuối – câu chủ đề, biểu lộ ý chính của đoạn : nhìn nhận về hình tượng thơ. Đây là đoạn văn nghiên cứu và phân tích có cấu trúc quy nạp .

3. Đoạn tổng phân hợp.

Đoạn văn tổng phân hợp là đoạn văn phối hợp diễn dịch với quy nạp. Câu mở đoạn nêu ý khái quát bậc một, những câu tiếp theo khai triển ý khái quát, câu kết đoạn là ý khái quát bậc hai mang đặc thù nâng cao, lan rộng ra. Những câu khai triển được thực thi bằng thao tác lý giải, chứng tỏ, nghiên cứu và phân tích, phản hồi, nhận xét hoặc nêu cảm tưởng, để từ đó đề xuất kiến nghị nhận định và đánh giá so với chủ đề, tổng hợp lại, khẳng định chắc chắn thêm giá trị của yếu tố .
Ví dụ : Đoạn văn tổng phân hợp, nội dung nói về đạo lí uống nước nhớ nguồn :
“ Lòng biết ơn là cơ sở của đạo làm người ( 1 ). Hiện nay trên khắp quốc gia ta đang dấy lên trào lưu đền ơn đáp nghĩa so với thương bệnh binh, liệt sĩ, những bà mẹ anh hùng, những mái ấm gia đình có công với cách mạng ( 2 ). Đảng và Nhà nước cùng toàn dân thực sự chăm sóc, chăm nom những đối tượng người tiêu dùng chủ trương ( 3 ). Thương binh được học nghề, được trợ vốn làm ăn ; những mái ấm gia đình liệt sĩ, những bà mẹ Nước Ta anh hùng được Tặng nhà tình nghĩa, được những cơ quan đoàn thể phụng dưỡng, săn sóc tận tình ( 4 ). Rồi những cuộc hành quân về mặt trận xưa tìm tro cốt đồng đội, những nghĩa trang liệt sĩ xinh xắn với đài Tổ quốc ghi công sừng sững, uy nghiêm, luôn nhắc nhở mọi người, mọi thế hệ hãy nhớ ơn những liệt sĩ đã hi sinh dũng mãnh vì độc lập, tự do … ( 5 ) Không thể nào kể hết những biểu lộ sinh động, đa dạng và phong phú của đạo lí uống nước nhớ nguồn của dân tộc bản địa ta ( 6 ). Đạo lí này là nền tảng vững vàng để kiến thiết xây dựng một xã hội thực sự tốt đẹp ( 7 ). ”
Mô hình đoạn văn : Đoạn văn gốm bảy câu :
– Câu đầu ( tổng ) : Nêu lên đánh giá và nhận định khái quát về đạo làm người, đó là lòng biết ơn .
– Năm câu tiếp ( phân ) : Phân tích để chứng tỏ bộc lộ của đạo lí uống nước nhớ nguồn .
– Câu cuối ( hợp ) : Khẳng định vai trò của đạo lí uống nước nhớ nguồn so với việc thiết kế xây dựng xã hội .
Đây là đoạn văn chứng tỏ có cấu trúc tổng phân hợp .

4. Đoạn so sánh

a. So sánh tương đương .
Đoạn so sánh tương đương là đoạn văn có sự so sánh tương tự như nhau dựa trên một ý tưởng sáng tạo : so sánh với một tác giả, một đoạn thơ, một đoạn văn, … có nội dung tựa như nội dung đang nói đến .
Ví dụ 1 : Đoạn văn so sánh tương đương, nội dung nói về câu thơ kết trong bài “ Nghe tiếng giã gạo ” của Hồ Chí Minh :
Ngày trước tổ tiên ta có câu : “ Có công mài sắt có ngày nên kim ” ( 1 ). Cụ Nguyễn Bá Học, một nho sĩ đầu thế kỉ XX cũng viết : “ Đường đi không khó vì ngăn sông cách núi mà khó vì lòng người ngại núi e sông ” ( 2 ). Sau này, vào đầu những năm 40, giữa bóng tối ngục tù của Tưởng Giới Thạch, nhà thơ Hồ Chí Minh cũng đã đề cập tới tính kiên trì, gật đầu gian lao qua bài thơ “ Nghe tiếng giã gạo ”, trong đó có câu : “ Gian nan rèn luyện mới thành công xuất sắc ” ( 3 ). Câu thơ bộc lộ phẩm chất tốt đẹp, ý chí của Hồ Chí Minh đồng thời còn là châm ngôn rèn luyện cho mỗi tất cả chúng ta ( 4 ) .
Mô hình đoạn văn : Câu nói của tổ tiên, câu nói của Nguyễn Bá Học ( câu 1,2 ) có nội dung tương tự với nội dung câu thơ của Hồ Chí Minh ( 4 ). Đây là đoạn văn mở bài của đề bài lý giải câu thơ trích trong bài “ Nghe tiếng giã gạo ” của Hồ Chí Minh có cấu trúc so sánh tương đương .
Ví dụ 2 : Đoạn văn so sánh tương đương, nội dung nói về hình ảnh “ vầng trăng ” trong bài “ Ánh trăng ” của Nguyễn Duy :
“ Tuổi thơ Nguyễn Duy gắn bó với trăng và cả khi trở thành người lính thì trăng vẫn là người bạn tri kỉ :

“hồi chiến tranh ở rừng

vầng trăng thảnh tri kỉ”.(1)

Bằng thẩm mỹ và nghệ thuật nhân hoá, Nguyễn Duy đã khắc hoạ vẻ đẹp tình nghĩa, thuỷ chung của hai người bạn : trăng và người lính, người lính và trăng ( 2 ). Cuộc sống trong rừng thời cuộc chiến tranh biết bao gian nan, khó khăn vất vả nhưng trăng vẫn đến với người lính bằng một tình cảm chân thành, nồng hậu, không chút ngần ngại ( 3 ). Trăng đến toả ánh sáng dịu mát cho giấc ngủ người chiến sỹ “ Gối khuya yên giấc bên tuy nhiên trăng nhòm ” ( Hồ Chí Minh ) ( 4 ). Trăng đến bên người chiến sỹ cùng chờ giặc tới trong những đêm khuya sương muối : “ Đầu súng trăng treo ” ( Chính Hữu ) ( 5 ). Ánh trăng cùng với người lính qua biết bao năm tháng khó khăn của quốc gia để vượt lên mọi sự tàn phá của quân địch :

“Và vầng trăng, vầng trăng đất nước

Vượt qua quầng lửa, mọc lên cao”. ( Phạm Tiến Duật) (6).

Trăng với người lính trong thơ thật thân thiện và gắn bó ( 7 ). Đặc biệt, trong thơ Nguyễn Duy ánh trăng đã trở thành một hình tượng cao đẹp : “ vầng trăng tri kỉ ”, “ vầng trăng tình nghĩa ” ( 9 ) .
Ví dụ 3 : Đoạn văn so sánh tương đương, nội dung nói về lòng yêu làng, yêu nước của ông Hai trong tác phẩm “ Làng ” của Kim Lân :
Trong con người ông Hai, tình cảm dành cho làng gắn liền với lòng yêu nước. Tình yêu quê nhà là cội nguồn của lòng yêu nước. Đúng như I – li – a Ê – ren – bua, một nhà văn Liên Xô cũ đã viết : “ Lòng yêu nước bắt đầu là lòng yêu những vật tầm thường nhất … Lòng yêu nhà, yêu làng xóm, yêu miền quê trở nên tình yêu Tổ quốc ”. Với ông Hai, chân lí ấy càng đúng hơn khi nào hết. Từ chỗ yêu con đường làng, yêu những mái nhà ngói, … tình cảm của ông Hai đã tiến dần lên lòng yêu nước mà lòng yêu nước sâu nặng thầm kín ấy lại bừng sáng rực rỡ tỏa nắng, lộng lẫy trong tâm hồn ông. Tình yêu làng được nâng cao, được vút lên thành đỉnh điểm của vẻ đẹp trong nhân vật ông Hai mà Kim Lân tập trung chuyên sâu khắc họa, tô đậm rõ nét. Vì yêu nước nên ông Hai căm thù bọn người phản bội quốc gia. Khi nghe tin làng chợ Dầu theo Tây ông đã rít lên : “ Chúng bay ăn miếng cơm hay miếng gì vào mồm mà đi làm cái giống Việt gian bán nước để nhục nhã thế này ! ”. Tiếng rít ấy biểu lộ sự căm giận đang bốc lên ngùn ngụt, bộc lộ sự dồn nén ngưng trệ đã ghê gớm lắm rồi trong lòng ông. Lời nói ấy chứa đựng biết bao nhiêu oán trách, khinh bỉ, khổ đau. Cũng vì yêu nước mà chiều nào ông cũng tìm đến phòng thông tin nghe tin tức về cuộc kháng chiến. Ông hả lòng, hả dạ, sung sướng, tự hào trước những chiến tích anh hùng của mọi người dân trong cả nước. Điều đó bộc lộ chân thực tấm lòng ông Hai dành cho quốc gia .
b. So sánh tương phản .
Đoạn so sánh tương phản là đoạn văn có sự so sánh trái ngược nhau về nội dung sáng tạo độc đáo : những hình ảnh thơ văn, phong thái tác giả, hiện thực đời sống, … tương phản nhau .
Ví dụ 1 : Đoạn văn so sánh tương phản, nội dung nói về việc học tập :
Trong đời sống, không thiếu những người cho rằng cần học tập để trở thành kẻ có tài, có tri thức giỏi hơn người trước mà không hề nghĩ tới việc rèn luyện đạo đức, lễ nghĩa vốn là giá trị cao quý nhất trong những giá trị của con người ( 1 ). Những người ý luôn hợm mình, không chút nhã nhặn, nhiều lúc trở thành người vô lễ, có hại cho xã hội ( 2 ). Đối với những người ấy, tất cả chúng ta cần giúp họ hiểu rõ lời dạy của cổ nhân : “ Tiên học lễ, hậu học văn ” ( 3 ) .
Mô hình đoạn văn : Ý tưởng của đoạn văn là nói về ý niệm của việc học : học để làm người. Câu 1,2 nêu nội dung trái ngược với ý tưởng sáng tạo ; câu 3 nêu ý tưởng sáng tạo. Nội dung tương phản với sáng tạo độc đáo khi nào cũng được đề cập trước, sau đó dẫn đến nội dung chính của sáng tạo độc đáo. Đây là đoạn văn mở bài, lý giải câu nói của Khổng Tử “ Tiên học lễ, hậu học văn ” .
Ví dụ 2 : Đoạn văn so sánh tương phản, nội dung nói về phẩm chất của con người mới trong “ Lặng lẽ Sa Pa ” của Nguyễn Thành Long :
Thực lòng mà nói, giữa bao lo toan quay quồng của đời sống thường ngày, có khi nào ta dành ra được những phút yên bình của cuộc sống, để lắng nghe nhịp đập bên trong thầm lặng của đời sống. Đọc “ Lặng lẽ Sa Pa ”, ta giật mình bởi những điều Nguyễn Thành Long nói tới mà ta quen nghĩ, quen nhìn hời hợt, nông cạn theo một công thức đã có sẵn mà không chịu đi sâu tìm tòi, phát hiện thực chất bên trong của nó : “ Trong cái lặng im của Sa Pa, dưới những dinh thự cũ kĩ của Sa Pa, Sa Pa mà chỉ nghe tên, người ta đã nghĩ đến chuyện nghỉ ngơi, có những con người thao tác và tâm lý ” hết mình cho quốc gia, cho đời sống ngày hôm nay .

5. Đoạn nhân quả.

a. Trình bày nguyên do trước, chỉ ra hiệu quả sau .
Đoạn văn có cấu trúc hai phần, phần trước trình diễn nguyên do, phần sau trình diễn tác dụng của vấn đề, hiện tượng kỳ lạ, yếu tố, …
Ví dụ 1 : Đoạn văn nhân quả, nội dung nói về cụ thể Vũ Nương sống lại dưới thuỷ cung trong “ Chuyện người con gái Nam Xương ” của Nguyễn Dữ :
“ Câu chuyện lẽ ra chấm hết ở đó nhưng dân chúng không chịu nhận cái tình thế đau đớn ấy và cố đem một nét huyền ảo để an ủi ta ( 1 ). Vì thế mới có đoạn hai, kể chuyện nàng Trương xuống thuỷ cung và sau lại còn gặp mặt chồng một lần nữa ( 2 ). ”
Ví dụ 2 : Đoạn văn nhân quả, nội dung nói tới lời khuyên về lòng biết ơn của con cháu với cha mẹ trong một bài ca dao :
“ Núi Thái Sơn là núi cao nhất, đồ sộ nhất, vững chãi nhất ở Trung Quốc, cũng như tình cha can đảm và mạnh mẽ, vững chãi ( 1 ). Chính người đã dạy dỗ hướng cho ta về lẽ phải và truyền thêm cho ta sức mạnh để bay vào đời sống ( 2 ). Và trải qua hình tượng nước trong nguồn, dòng nước tinh khiết nhất, mát lành nhất, dạt dào mãi chẳng khi nào cạn, ta cảm nhận ró được tình yêu của mẹ mới thật ngọt ngào, vô tận và trong lành biết bao nhiêu ( 3 ). Từ những hình ảnh đơn cử ấy mà ta hoàn toàn có thể thấy được ý nghĩa trừu tượng về công cha nghĩa mẹ ( 4 ). Công ơn đó, ân huệ đó to lớn sâu nặng xiết bao ; chính thế cho nên mà chỉ có những hình tượng to lớn bất diệt của vạn vật thiên nhiên kì vĩ mới sánh bằng ( 5 ). Vì thế mà người xưa mới khuyên nhủ tất cả chúng ta phải làm tròn chữ hiếu, để bù đắp phần nào nỗi cực nhọc, cay đắng của cha mẹ đã phải trải qua vì ta ” ( 6 ) .
Mô hình đoạn văn : Ý tưởng của đoạn văn là lý giải ý nghĩa câu ca dao. Sáu câu trên lý giải nghĩa đen, nghĩa bóng của hình ảnh trong câu ca dao, nêu nguyên do. Câu 6 là Tóm lại về lời khuyên, nêu tác dụng .
b. Chỉ ra hiệu quả trước, trình diễn nguyên do sau .
Đoạn văn có cấu trúc hai phần. Phần đầu nêu hiệu quả, phần sau nêu nguyên do .
Ví dụ : Đoạn văn nhân quả, nội dung nói về lòng hiếu nghĩa của Kiều trong lúc lưu lạc :
Chính trong thực trạng lưu lạc quê người của nàng ta mới thấy hết được tấm lòng chí hiếu của người con gái ấy ( 1 ). Nàng biết sẽ còn bao cơn “ cát dập sóng vùi ” nhưng nàng vẫn chỉ lo canh cánh lo cho cha mẹ thiếu người đỡ đần phụng dưỡng vì hai em còn “ sân hoè đôi chút thơ ngây ” ( 2 ). Bốn câu mà dùng tới bốn điển tích “ người tựa cửa ”, “ quạt nồng ấp lạnh ”, “ sân lai ”, “ gốc tử ( 3 ) ”. Nguyễn Du đã làm cho nỗi nhớ của Kiều đậm phần sang chảnh, thiết tha và có chiều sâu nhưng cũng không kém phần chân thực ( 4 ) .
Mô hình đoạn văn : Ý tưởng của đoạn bình về lòng hiếu của Kiều. Câu 1 nêu hiệu quả, ba câu còn lại nêu nguyên do .

6. Đoạn vấn đáp.

Đoạn văn phỏng vấn là đoạn văn có cấu trúc hai phần, phần đầu nêu câu hỏi, phần sau vấn đáp câu hỏi. Nội dung hỏi đáp chính là chủ đề của đoạn văn. Trong kiểu cấu trúc này, phần sau hoàn toàn có thể để người đọc tự vấn đáp .
Ví dụ : Đoạn văn phỏng vấn, nội dung nói về cái hồn dân tộc bản địa trong bài “ Ông đồ ” của Vũ Đình Liên :
Cứ đọc kĩ mà xem, sẽ thấy cái xót xa thấm đậm quay cuồng trong câu hỏi cuối : “ Những người muôn năm cũ ”, những người ấy là những tâm hồn đẹp thanh cao bên câu đối đỏ của ông đồ, hay những ông đồ trên phố phường TP.HN xưa ( 1 ) ? Tôi nghĩ là cả hai ( 2 ). Thắc mắc của tác giả rất có lí, và chính vì có lí nên nó thật tàn tệ và đau lòng ( 3 ). Những cái đẹp cao quý sâu kín, cái đẹp của hồn người TP.HN, cái đẹp của hồn Nước Ta cứ ngày càng mai một, càng bị đời sống với những quy tắc rất trong thực tiễn ép chế, chà đạp và xô đẩy sang lề đường để rồi biến mất như ông đồ già kia, và có lẽ rằng sẽ mãi mãi không còn nếu như không có những Vũ Đình Liên đáng khâm phục ( 4 ). “ Hồn ở đâu giờ đây ” ( 5 ) ? Câu hỏi ấy là tiếng chuông cảnh tỉnh người đọc ở mọi thế hệ mọi thời đại, thức dậy những gì sâu xa đã bị quên lãng, chon vùi dưới đời sống ồn ào náo nhiệt ( 6 ). Làm sao để tìm lại cái hồn thanh cao cho mỗi con người Nước Ta, để Phục hồi lại cái hồn cho cả dân tộc bản địa, đó là điều nhà thơ Vũ Đình Liên muốn nhắn gửi tất cả chúng ta ( 7 ) .
Mô hình đoạn văn : Ý tưởng của đoạn văn là lý giải và bình về hai câu thơ. Phần nêu câu hỏi là câu 1, phần vấn đáp là câu 2,3,4 .

7. Đoạn đòn bẩy.

Đoạn văn có cấu trúc đòn kích bẩy là đoạn văn mở đầu nêu một nhận định và đánh giá, dẫn một câu truyện hoặc những đoạn thơ văn có nội dung gần giống hoặc trái với sáng tạo độc đáo ( chủ đề của đoạn ) tạo thành điểm tựa, làm cơ sở để nghiên cứu và phân tích thâm thúy ý tưởng sáng tạo đề ra .
Ví dụ : Đoạn văn đòn kích bẩy, nội dung nói về hai câu thơ tả cảnh xuân trong “ Truyện Kiều ” của Nguyễn Du :
Trong “ Truyện Kiều ” có hai câu thơ tả cảnh mùa xuân rất đẹp :

		“ Cỏ non xanh rợn chân trời

		Cành lê trắng điểm một vài bông hoa”(1).

Thơ cổ Nước Trung Hoa cũng có hai câu thơ tả cảnh đầy ấn tượng :

		“ Phương thảo liên thiên bích

		Lê chi sổ điểm hoa(2).

… Tác giả Trung Quốc chỉ nói : “ Lê chi sổ điểm hoa ” ( trên cành lê có mấy bông hoa ( 3 ) ). Số hoa lê rất ít như bị chìm đi trong sắc cỏ ngút ngàn ( 4 ). những bông lê yếu ớt bên lề đường như không hề đối chọi với cả một khoảng trống trời đất bát ngát to lớn ( 5 ). Nhưng những bông hoa trong thơ Nguyễn Du là trọn vẹn khác : “ Cành lê trắng điểm một vài bông hoa ” ( 6 ). Nếu như bức tranh xuân ấy lấy phông nền là màu xanh của của cỏ thì những bông hoa lê là một nét chấm phá vô cùng sinh động và tài tình ( 7 ). Sắc trắng của bông hoa lê – cái sắc trắng chưa từng Open trong câu thơ cổ Trung Quốc – điển hình nổi bật trên nền xanh tạo ra thanh khiết trong sáng vô cùng ( 8 ). Tuy chỉ là một vài chấm nhỏ trên bức tranh nhưng lại là điểm nhấn toả sáng và điển hình nổi bật trên bức tranh toàn cảnh ( 9 ). Những bông hoa “ trắng điểm ” biểu lộ sự tài tình gợi tả quyến rũ trong lời thơ ( 10 ). Cành hoa lê như một cô thiếu nữ đang e ấp dịu dàng êm ả ( 11 ). Câu thơ cũng biểu lộ bản lĩnh hội hoạ của Nguyễn Du ( 12 ). Hai sắc màu xanh và trắng hoà quyện với nhau trong bức tranh xuân vừa đẹp vừa dào dạt sức sống đầy xuân sắc, xuân hương và xuân tình ( 13 ) .
Mô hình đoạn văn : Ý tưởng của đoạn văn là bình giảng câu thơ với hình ảnh thơ rực rỡ. Câu 3,4,5 nghiên cứu và phân tích câu thơ cổ Trung Quốc làm điểm tựa để năm câu còn lại ( câu 6,7,8,9,10 ) làm rõ được chủ đề đoạn .

8. Nêu giả thiết.

Đoạn văn nêu giả thiết là đoạn văn có cấu trúc : mở đoạn nêu giả thiết, để từ đó đề cập tới chủ đề đoạn .
Ví dụ : Đoạn văn nêu giả thiết, nội dung nói về cụ thể “ cái bóng ” trong “ Chuyện người con gái Nam Xương ” :
Giáo sư Phan Trọng Luận không sai khi nói : “ Cái bóng đã quyết định hành động số phận con người ”, đây phải chăng là nét phi lí, li kì vẫn có trong những truyện cổ tích truyền kì ( 1 ) ? Không chỉ dừng lại ở đó, “ cái bóng còn là tượng trưng cho oan trái khổ đau, cho xấu số của biết bao người phụ nữ sống dưới xã hội đương thời ( 2 ). Nỗi oan của họ rồi cũng chỉ là những cái bóng mờ ảo, không khi nào được sáng tỏ ( 3 ). Hủ tục phong kiến hay nói đúng hơn là cái xã hội phong kiến đen tối đã vùi dập, phá đi biết bao tâm hồn, bao nhân cách đẹp, đẩy họ đến đường cùng không lối thoát ( 4 ). Để rồi chính những người phụ nữ ấy trở thành “ cái bóng ” của chính mình, của mái ấm gia đình, của xã hội ( 5 ). Chi tiết “ cái bóng ” được tác giả dùng để phản ánh số phận, cuộc sống người phụ nữ đầy bất công ngang trái nhưng cũng như bao nhà văn khác ông vẫn dành một khoảng trống cho tiếng lòng của chính nhân vật được cất lên, được soi sáng bởi tâm hồn người đọc ( 5 ). “ Cái bóng ” được tôn vinh như một hình tượng đẹp của văn học, là viên ngọc soi sáng nhân cách con người ( 6 ). Bạn đọc phẫn nộ cái xã hội phong kiến bao nhiêu thì lại càng mở lòng yêu thương đồng cảm với Vũ Nương bấy nhiêu ( 7 ). “ Cái bóng ” là mẫu sản phẩm tuyệt vời từ kĩ năng phát minh sáng tạo của Nguyễn Dữ góp thêm phần nâng câu truyện lên một tầm cao mới : chân thực hơn và yêu thương hơn ( 8 ) .
Mô hình đoạn văn : Đoạn văn có câu thứ nhất nêu giả thiết về cụ thể “ cái bóng ”. Các câu tiếp theo khẳng định chắc chắn giá trị của cụ thể đó .

9. Đoạn móc xích.

Đoạn văn có quy mô kết câu móc xích là đoạn văn mà ý những câu gối đầu lên nhau, xen kẽ nhau và được bộc lộ đơn cử bằng việc lặp lại một vài từ ngữ ở câu trước trong câu sau .
Ví dụ : Đoạn văn móc xích, nội dung nói về yếu tố trồng cây xanh để bảo vệ môi trường tự nhiên sống :
Muốn làm nhà thì phải có gỗ. Muốn có gỗ thì phải trồng cây gây rừng. Trồng cây gây rừng thì phải coi trọng chăm nom, bảo vệ để có nhiều cây xanh bóng mát. Nhiều cây xanh bóng mát thì cảnh sắc vạn vật thiên nhiên đẹp, quốc gia có hoa thơm trái ngọt bốn mùa, có nhiều lâm thổ sản để xuất khẩu. Nước sẽ mạnh, dân sẽ giàu, môi trường tự nhiên sống được bảo vệ .
Mô hình đoạn văn : Các ý gối nhau để biểu lộ chủ đề về môi trường tự nhiên sống. Các từ ngữ được lặp lại : gỗ, trồng cây gây rừng, cây xanh bóng mát .

B. LUYỆN TẬP VIẾT ĐOẠN VĂN

I. Luyện viết đoạn văn theo nội dung đọc – hiểu văn bản nghệ thuật.

Để đọc hiểu một tác phẩm văn học, bạn đọc nói chung và bạn đọc trong nhà trường là học viên nói riêng thường đọc hiểu theo một tiến trình chung :
– Đọc và tìm hiểu và khám phá chung về tác phẩm : khám phá về tác giả, thực trạng sinh ra của tác phẩm, tóm tắt tác phẩm ( nếu là tác phẩm tự sự ), khám phá nhan đề tác phẩm … từ đó trong bước đầu xác lập chủ đề của tác phẩm .
– Đọc và khám phá cụ thể : đọc nghiên cứu và phân tích từng phần như nghiên cứu và phân tích đoạn văn, đoạn thơ, nghiên cứu và phân tích nhân vật, nghiên cứu và phân tích hình tượng, hình ảnh, chi tiết cụ thể, hiệu suất cao nghệ thuật và thẩm mỹ của giải pháp tu từ, … từ đó đọc ra tư tưởng, thái độ tình cảm của tác giả trước yếu tố xã hội, trước hiện thực đời sống được gửi gắm trong tác phẩm. Trên cơ sở kiến thức về đọc hiểu tác phẩm, để kiểm tra, nhìn nhận và tự kiểm tra, nhìn nhận kĩ năng nói viết của bạn đọc học viên về những kiến thức và kỹ năng đọc hiểu đơn cử, cần có những bài tập rèn luyện kĩ năng viết đoạn văn .
Các loại đoạn văn cần luyện viết theo nội dung đọc – hiểu thường là :
1. Đoạn văn giới thiệu thực trạng sinh ra của tác phẩm .
2. Đoạn văn tóm tắt tác phẩm .
3. Đoạn văn lý giải ý nghĩa nhan đề của tác phẩm .
4. Đoạn văn nghiên cứu và phân tích một chi tiết cụ thể quan trọng, từ ngữ rực rỡ của tác phẩm .
5. Đoạn văn nghiên cứu và phân tích đặc thù nhân vật .
6. Đoạn văn nghiên cứu và phân tích hiệu suất cao nghệ thật của giải pháp tu từ .
7. Đoạn văn nghiên cứu và phân tích, cảm nhận về một đoạn văn, đoạn thơ .
Những bài tập luyện viết đoạn văn trong nhà trường thường có nhu yếu phối hợp giữa nhu yếu về nội dung, đề tài với nhu yếu về hình thức diễn đạt .
Ví dụ : Viết một đoạn văn diễn dịch, kết thúc đoạn là một câu cảm thán, nghiên cứu và phân tích lòng yêu nghề, mê hồn việc làm của anh người trẻ tuổi trong tác phẩm “ Lặng lẽ Sa Pa ” của Nguyễn Thành Long .
Thông thường, những thao tác viết đoạn được diễn ra như sau :
– Người viết đọc kĩ bài tập, xác lập đúng những nhu yếu của bài tập về nội dung và hình thức. Với bài tập trên, nhu yếu về nội dung là nghiên cứu và phân tích lòng yêu nghề, mê hồn việc làm của nhân vật anh người trẻ tuổi trong tác phẩm “ Lặng lẽ Sa Pa ” của Nguyễn Thành Long ; nhu yếu về hình thức là viết đoạn văn theo quy mô diễn dịch, kết thúc đoạn là một câu cảm than .
– Người viết lập ý cho đoạn văn và định hình vị trí những câu trong đoạn, phương tiện đi lại link đoạn ; đặc biệt quan trọng là những nhu yếu đơn cử về viết câu ( câu cảm thán, câu hỏi tu từ, câu ghép, … ) trong đoạn .
+ Tìm ý cho đoạn văn. Với bài tập trên : đây là đoạn văn nghiên cứu và phân tích đặc thù nhân vật, đặc thù điển hình nổi bật của anh người trẻ tuổi trong tác phẩm là lòng yêu nghề, mê hồn việc làm. Vậy muốn tìm ý cần vấn đáp những câu hỏi : nghề nghiệp, việc làm đơn cử của anh là gì ? Công việc đó có ý nghĩa như thề nào ? Anh có những tâm lý gì về việc làm của mình ? Em có nhận xét, nhìn nhận về tâm lý của anh người trẻ tuổi như thế nào ? …
+ Xác định quy mô cấu trúc đoạn văn : Với đề bài trên là đoạn diễn dịch : câu mở đoạn là câu chủ đề, nội dung ra mắt khái quát về đặc thù điển hình nổi bật của nhân vật anh người trẻ tuổi là yêu nghề, mê hồn việc làm và có niềm tin nghĩa vụ và trách nhiệm cao. Những câu khai triển tiếp theo nêu ra việc làm đơn cử của nhân vật, nghiên cứu và phân tích thái độ, ý thức, ý nghĩa việc làm mà nhân vật làm, nêu nhận xét nhìn nhận của người viết về nhân vật, …
+ Xác định và định hình kiểu câu và vị trí kiểu câu đó trong đoạn văn cần viết ; hoặc phép link cần viết trong đoạn văn đó. Với bài tập trên, kết thúc đoạn là câu cảm thán : câu cuối đoạn nhận xét và biểu lộ thái độ tình cảm của người viết theo hướng ngợi ca niềm tin nghĩa vụ và trách nhiệm, nhận thức hoặc tâm lý của nhân vật anh người trẻ tuổi .
– Người viết dùng phương tiện đi lại ngôn từ ( lời văn của mình ) để viết đoạn văn. Khi viết cần quan tâm diễn đạt sao cho lưu loát, mạch lạc. Giữa những câu trong đoạn không chỉ có sự link về nội dung theo chủ đề của đoạn mà còn có sự link hình thức bằng những phép link ; phối hợp nhiều kiểu câu để lời văn sinh động ; từ ngữ dùng cần đúng chuẩn, chân thực, mang tính hình tượng và hợp phong thái ; chữ viết đúng chính tả .
– Đọc lại và sửa chữa thay thế. Viết xong, người viết cần đọc kiểm tra lại xem đoạn văn đã cung ứng được những nhu yếu của bài tập về nội dung và hình thức chưa ; nếu thấy chỗ nào chưa ổn cần chỉnh sửa lại .
Sau đây là phần hướng dẫn viết 1 số ít loại đoạn văn theo nội dung đọc hiểu .

1. Đoạn văn giới thiệu hoàn cảnh ra đời của tác phẩm.

Hướng dẫn viết.

Yêu cầu về nội dung:

– Nêu đúng chuẩn tên tác phẩm, tên tác giả của tác phẩm đó, năm sáng tác, in trong tập sách nào, … Ví dụ : “ Sang thu ” ( Hữu Thỉnh ) được viết cuối năm 1977, in trong tập “ Từ chiến hào tới thành phố ” xuất bản tháng 5.1985 .
– Nêu thực trạng rộng :
Thời đại, thực trạng xã hội mà tác giả sống :
Hữu Thỉnh viết “ Sang thu ” vào cuối năm 1977, khi quốc gia đã được thống nhất, người lính xe tăng thiết giáp như Hữu Thỉnh từ đại chiến trở lại trong đời thường hoà bình, thời trai trẻ đã trôi qua trong cuộc cuộc chiến tranh ái quốc nay chợt thấy mình đã “ sang thu ” .
Cuối thế kỉ XVIII, người anh hùng dân tộc bản địa Nguyễn Huệ đã Open : vị chiến tướng dùng mưu hạ thành Phú Xuân, vị thống tướng đó đã hủy hoại ba vạn quân Xiêm xâm lược tại Rạch Gầm – Xoài Mút trong một trận thuỷ chiến trời long đất lở. Nguyễn Huệ, người anh hùng áo vải đã đạp đổ ngai vàng Chúa Trịnh ở Đàng Ngoài chốn Bắc Hà rồi kết hôn cùng Ngọc Hân công chúa. Nguyễn Huệ – vua Quang Trung đã tàn phá 29 vạn quân Thanh xâm lược, xây nên gò Đống Đa lịch sử vẻ vang bất tử. “ Hoàng Lê nhất thống chí ” đã phản ánh hiện thực đó .
Thời đại, thực trạng xã hội của đời sống được nói tới trong tác phẩm – chỉ nêu những yếu tố có ảnh hưởng tác động tới sự sinh ra đơn cử của tác phẩm, có ảnh hưởng tác động tới sáng tác của tác giả. Ví dụ : Truyện “ Truyền kì mạn lục ” của Nguyễn Dữ sinh ra vào thời gian cuối thế kỉ XVI như một bức tranh toàn cảnh về xã hội thời Lê thu nhỏ lại. “ Chuyện người con gái Nam Xương ” là một truyện ngắn hay rút trong tác phẩm này .
– Nêu thực trạng hẹp : Hoàn cảnh đơn cử sinh ra của tác phẩm .
Đó hoàn toàn có thể là thực trạng mái ấm gia đình rất đặc biệt quan trọng : Bằng Việt đa phần sống với bà ngoại nên khi đi xa nhớ về bà, hình ảnh bà ngoại gắn liền với “ nhà bếp lửa ” .
Đó hoàn toàn có thể là thực trạng của bản thân trước một sự kiện, hiện tượng kỳ lạ, hình ảnh, … trong đời sống, tác giả phát sinh sáng tạo độc đáo, cảm hứng muốn gửi gắm ý tưởng sáng tạo, tình cảm, tư tưởng thái độ, … của mình qua sáng tác :
Tác phẩm “ Đoàn thuyền đánh cá ” ( Huy Cận ) được sáng tác trong chuyến đi trong thực tiễn năm 1958 ở Cẩm Phả, Hòn Gai ( Quảng Ninh ) giữa lúc miền Bắc nước ta phấn khởi lao động thiết kế xây dựng quốc gia theo con đường xã hội chủ nghĩa. Nhà thơ hướng tới những con người lao động làm nghề đánh bắt cá cá biển là gia chủ trong đời sống mới .
Tác phẩm “ Mùa xuân nho nhỏ ” ( Thanh Hải ) được làm năm 1980, trong khung cảnh hoà bình, kiến thiết xây dựng quốc gia nhưng khi ấy nhà thơ bệnh nặng, chỉ ít lâu sau đó ông đã mất, vậy mà thi phẩm vẫn chan chứa tình yêu đời sống .
Bằng Việt thuộc thế hệ nhà thơ trưởng thành trong kháng chiến chống Mĩ. Ông viết bài thơ “ Bếp lửa ” vào tuổi 19, đó là năm 1963 khi còn là sinh viên đang học Đại học ở quốc tế .
Từ mái trường Đại học TP.HN, Phạm Tiến Duật bước vào đời lính chiến đấu và hoạt động giải trí ( công tác làm việc tuyên huấn ) trên con đường kế hoạch Trường Sơn những năm tháng đánh Mĩ ác liệt nhất. Khói lửa mặt trận, chủ nghĩa anh hùng Nước Ta, những cô gái người trẻ tuổi xung phong, những chiến sỹ lái xe quả cảm, … in dấu chói lọi, kì vĩ như những tượng đài trong thơ Phạm Tiến Duật. “ Bài thơ về tiểu đội xe không kính ” tiêu biểu vượt trội cho hồn thơ Phạm Tiến Duật trong “ Vầng trăng – Quầng lửa ” là bài ca chiến trận thấm đẫm sắc tố lãng mạn ghi lại hình ảnh người chiến sỹ lái xe vận tải đường bộ trên con đương Trường Sơn, con đường huyết mạch của Tổ Quốc trong đại chiến .
– Nêu đề tài hoặc nội dung chính, rực rỡ của tác phẩm :
Phạm Tiến Duật bằng giọng thơ chắc khoẻ, đượm chất văn xuôi, đã tạo nên giọng nói riêng không liên quan gì đến nhau, mới mẻ và lạ mắt trong nền thơ ca chống Mĩ. Thơ ca của anh, đặc biệt quan trọng trong “ Vầng trăng – Quầng lửa ” không phải là sự chắt ra từ đời sống mà là toàn vẹn đời sống thường nhật ở mặt trận. Phạm Tiến Duật đã góp vào vườn thơ quốc gia một hình tượng chiến sỹ khá độc lạ với “ Bài thơ về tiểu đội xe không kính ” ( 1969 ). Bài thơ đã ghi lại những nét ngang tàng quả cảm và sáng sủa của người chiến sỹ lái xe trên tuyến đường Trường Sơn thời chống Mĩ, tiêu biểu vượt trội cho chủ nghĩa anh hùng của tuổi trẻ một thời máu lửa .
Chế Lan Viên viết bài thơ “ Con cò ” vào năm 1962, in trong tập “ Hoa ngày thường, chim báo bão ” ( 1967 ). Bài “ Con cò ” mang âm điệu đồng dao, nhịp thơ và giọng thơ thấm vào hồn ca dao, dân ca một cách đằm thắm, nhẹ nhàng. 51 câu thơ tự do, câu ngắn nhất 2 chữ, câu dài nhất 8 chữ, xen kẽ, kết chuỗi thành lời ru ngân nga, ngọt ngào, bộc lộ tình thương và tham vọng của người mẹ hiền so với con thơ !
Đây là nhu yếu về nội dung của đoạn văn mang tính toàn vẹn, rất đầy đủ. Khi viết đoạn văn giới thiệu về thực trạng sinh ra của một tác phẩm đơn cử, tuỳ theo sự hiểu biết của mình mà người viết hoàn toàn có thể nêu rất đầy đủ hoặc lược bớt một vài ý, tuy nhiên vẫn phải bảo vệ cho người đọc nắm được nguồn gốc chung, chủ đề của tác phẩm .

Yêu cầu về hình thức:

– Đoạn văn gồm có những câu văn kết nối với nhau theo một cấu trúc nhất định, cùng hướng về ra mắt thực trạng sinh ra của tác phẩm, được link bằng những phương tiện đi lại link, phối hợp những kiểu câu. Đoạn văn phải được diễn đạt mạch lạc, từ ngữ dùng đúng mực, chân thực, có tính hình tượng .
– Luyện viết đoạn văn theo nhu yếu đơn cử : viết đoạn văn có câu ghép và phương tiện đi lại link ; đoạn văn có câu hỏi tu từ, đoạn văn kết bằng câu cảm thán, …
Để viết đoạn văn giới thiệu thực trạng sinh ra cầu tác phẩm theo nhu yếu đơn cử như có sử dụng câu ghép, một hoặc hai phương tiện đi lại link, người viết trước hết phải có ý, nghĩa là đã có nội dung để viết, sau đó xác lập câu ghép ( ghép ý nào với ý nào trong những ý đã xác lập ), tiếp theo là xác lập phép link sẽ sử dụng là gì. Sau khi đã xác lập nhu yếu về nội dung, nhu yếu về hình thức của đoạn văn cần viết, người viết bắt tay vào viết. Cuối cùng, cần kiểm tra lại đoạn văn vừa viết xem đã hoàn hảo chưa, đã cung ứng những nhu yếu đề ra chưa .

Ví dụ 1:

– Bài tập Nêu thực trạng sinh ra của tác phẩm “ Bài thơ về tiểu đội xe không kính ” của tác giả Phạm Tiến Duật bằng một đoạn văn ngắn ( khoảng chừng 5 câu ), có sử dụng câu ghép và phép thế .
– Đoạn văn minh hoạ : “ Bài thơ về tiểu đội xe không kính ” ( 1969 ) là tác phẩm thuộc chùm thơ của Phạm Tiến Duật được khuyến mãi ngay giải nhất cuộc thi thơ của báo Văn nghệ năm 1969 – 1970, sau in trong tập “ Vầng trăng – Quầng lửa ” ( 1 ). Năm 1964, rời mái trường Đại học Sư phạm TP. Hà Nội với tuổi 23, chàng sinh viên quê Phú Thọ Phạm Tiến Duật bước vào đời lính chiến đấu và hoạt động giải trí ( công tác làm việc tuyên huấn ) trên con đường kế hoạch Trường Sơn những năm tháng đánh Mĩ ác liệt nhất ( 2 ). Thơ ca của Phạm Tiến Duật không phải là sự chắt ra từ đời sống mà là toàn vẹn đời sống thường nhật ở mặt trận ( 3 ). Khói lửa mặt trận, chủ nghĩa anh hùng Nước Ta, những cô gái người trẻ tuổi xung phong, những chiến sỹ lái xe gan góc, … in dấu chói lọi, kì vĩ như những tượng đài trong thơ ông ( 4 ). Ông đã góp vào vườn thơ quốc gia một hình tượng người lính khá độc lạ với “ Bài thơ về tiểu đội xe không kính ” – người chiến sỹ lái xe dũng mãnh, sáng sủa và có chút bốc tếu ngang tàng trên tuyến đường huyết mạch Trường Sơn thời đánh Mĩ ( 5 ) .
( Câu 3 là câu ghép ; dùng phép thế đại từ : Phạm Tiến Duật – ông ) .

Ví dụ 2:

– Bài tập Viết đoạn văn ngắn trình diễn thực trạng sinh ra của tác phẩm “ Đoàn thuyền đánh cá ” của Huy Cận, trong đó có sử dụng câu hỏi tu từ ( gạch chân câu văn đó ) .
– Đoạn văn minh hoạ :
Huy Cận là nhà thơ nổi tiếng trong trào lưu “ Thơ mới ” quá trình 1932 – 19459 ( 1 ). Sau Cách mạng, thơ Huy Cận có phần chững lại ( 2 ). Năm 1958 những văn nghệ sĩ đi thực tiễn khám phá đời sống mới để lấy đề tài, cảm hứng sáng tác, nhà thơ Huy Cận đã đi trong thực tiễn dài ngày ở Quảng Ninh ( 3 ). Vẻ đẹp của vùng biển Hòn Gai cùng với không khí làm ăn sôi sục, hào hùng tràn trề niềm tin trong những năm đầu thiết kế xây dựng XHCN ở miền Bắc làm cho hồn thơ của Huy Cận “ nảy nở ” trở lại ( 4 ). Ông đã sáng tác bài thơ “ Đoàn thuyền đánh cá ” trong thời hạn ấy, bài thơ được in trong tập thơ “ Trời mỗi ngày lại sáng ” ( 5 ). Phải chăng bài thơ là “ món quà vô giá ” mà nhà thơ khuyến mãi ngay lại vùng biển Hòn Gai yêu dấu ? ( 6 ) Bài thơ làm bằng cảm hứng lãng mạn tích hợp với cảm hứng về vạn vật thiên nhiên ngoài hành tinh tạo ra những hình ảnh thơ bùng cháy rực rỡ, huy hoàng, trang trọng ( 7 ). Nó không chỉ ca tụng vẻ đẹp lộng lẫy, kì ảo của biển Hòn Gai mà còn ca tụng không khí là ăn tập thể của HTX ngư dân trong những năm đầu kiến thiết xây dựng CNXH ( 8 ) .
( Câu 6 là câu hỏi tu từ )

Ví dụ 3:

– Bài tập Viết đoạn văn trình diễn thực trạng sinh ra của bài thơ “ Mùa xuân nho nhỏ ” của nhà thơ Thanh Hải, trong đó có câu lan rộng ra thành phần ( gạch chân câu đó ) .
– Đoạn văn minh hoạ :
Thanh Hải là một nhà thơ cách mạng, tham gia hai cuộc kháng chiến, bám trụ ở quê nhà Thừa – Thiên – Huế ( 1 ). Ông có công trong việc kiến thiết xây dựng nền văn học cách mạng miền Nam từ những ngày đầu kháng chiến ( 2 ). Bài thơ “ Mùa xuân nho nhỏ ” được sáng tác tháng 11 năm 1980, chỉ ít lâu sau thì nhà thơ qua đời ( 3 ). Mặc dù bị bệnh trọng, đang nằm trên giường bệnh nhưng với tình yêu đời, yêu đời sống, Thanh Hải lan rộng ra hồn mình để cảm nhận mùa xuân vạn vật thiên nhiên của quốc gia, mùa xuân của Cách mạng ( 4 ). Bài thơ như một lời tâm niệm chân thành, gửi gắm thiết tha của nhà thơ để lại cho đời trước lúc ông đi xa ( 5 ) .
( Câu 4 là câu lan rộng ra thành phần )

Ví dụ 4:

– Bài tập Nêu thực trạng sinh ra cảu tác phẩm “ Sang thu ” của nhà thơ Hữu Thỉnh bằng một đoạn văn có sử dụng phép thế .
– Đoạn văn minh hoạ :
Nhà thơ Hữu Thỉnh quê ở Tam Dương, Vĩnh Phúc. Ông trưởng thành trong kháng chiến chống Mĩ. Từ một người lính tăng – thiết giáp, ông trở thành cán bộ văn hoá, tuyên huấn trong quân đội và sang tác thơ. Hữu Thỉnh là nhà thơ đi nhiều, viết nhiều và có một số ít bài thơ rực rỡ về con người cùng đời sống ở nông thôn. Bài thơ “ Sang thu ” được sáng tác vào cuối năm 1977, in lần tiên phong trên báo Văn Nghệ. Nội dung biểu lộ tâm trạng bâng khuâng, xao xuyến của nhà thơ trước những chuyển biến tinh xảo của đất trời và là bức tranh vạn vật thiên nhiên tuyệt đẹp của nông thôn đồng bằng Bắc bộ lúc giao mùa từ hạ sang thu .

Luyện tập:

– Nêu thực trạng sinh ra của tác phẩm “ Vũ trung tuỳ bút ” của tác giả Phạm Đình Hổ, bằng một đoạn văn ngắn có sử dụng câu ghép .
– Nêu thực trạng sinh ra của tác phẩm “ Hoàng Lê nhất thống chí ” của Ngô gia văn phái, bằng một đoạn văn ngắn, có sử dụng phép nối .
– Viết một đoạn văn ngắn ( khoảng chừng 5 câu ), trong đó có sử dụng phép thế : Nêu thực trạng sinh ra của tác phẩm “ Đồng chí ” của nhà thơ Chính Hữu .
– Viết một đoạn văn ngắn ( khoảng chừng 5 câu ), trong đó có sử dụng phép nối : Nêu thực trạng sinh ra của tác phẩm “ Đoàn thuyền đánh cá ” của nhà thơ Huy Cận .
– Nêu thực trạng sinh ra của tác phẩm “ Bếp lửa ” của nhà thơ Bằng Việt bằng một đoạn văn ngắn ( khoảng chừng 5 câu ), trong đó có sử dụng phép thế .
– Nêu thực trạng sinh ra của tác phẩm “ Khúc hát ru những em bé ngủ trên sống lưng mẹ ” của nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm bằng một đoạn văn ngắn ( khoảng chừng 5 câu ), trong đó có sử dụng phép lặp từ ngữ .
– Viết một đoạn văn ngắn ( khoảng chừng 5 câu ), trong đó có tối thiểu một câu ghép và một phép link : Nêu thực trạng sinh ra của tác phẩm “ Ánh trăng ” của nhà thơ Nguyễn Duy .
– Nêu thực trạng sinh ra của tác phẩm “ Làng ” của nhà văn Kim Lân bằng cách viết một đoạn văn ngắn ( khoảng chừng 5 câu ), trong đó có tối thiểu một câu ghép và một phép link .
– Nêu thực trạng sinh ra của tác phẩm “ Lặng lẽ Sa Pa ” của nhà Nguyễn Thành Long bằng một đoạn văn ngắn khoảng chừng 5 câu, trong đó có một câu ghép và một phương tiện đi lại link .
– Nêu thực trạng sinh ra của tác phẩm “ Chiếc lược ngà ” của nhà Nguyễn Quang Sáng .
– Nêu thực trạng sinh ra của tác phẩm “ Mùa xuân nho nhỏ ” của nhà thơ Thanh Hải .
– Nêu thực trạng sinh ra của tác phẩm “ Viếng lăng Bác ” của nhà thơ Viễn Phương .
– Viết đoạn văn quy nạp, có sử dụng phép nối : Nêu thực trạng sinh ra của tác phẩm “ Sang thu ” của nhà thơ Hữu Thỉnh .
– Viết một đoạn văn theo kiểu diễn dịch, nghiên cứu và phân tích tâm hồn trong sáng, mơ mộng, niềm tin quả cảm của cô người trẻ tuổi xung phong Phương Định trong tác phẩm “ Những ngôi sao 5 cánh xa xôi ” của nhà văn Lê Minh Khuê. Trong đoạn văn, sử dụng tối thiểu hai phép link câu ( gạch dưới những từ ngữ này )

2. Đoạn văn tóm tắt tác phẩm.

Yêu cầu về nội dung:

– Nêu được những vấn đề chính theo trình tự của diễn biến, vấn đề mở màn, những vấn đề tăng trưởng trong đó có vấn đề đỉnh điểm của diễn biến, vấn đề kết thúc .
– Đoạn văn tóm tắt tác phẩm phải bảo vệ giữ đúng diễn biến, những nhân vật chính và ý nghĩa xã hội của truyện ( bảo vệ đúng chủ đề của truyện ) .

Yêu cầu về hình thức:

– Nối kết những vấn đề chính của truyện thành đoạn văn hoàn hảo, ngắn gọn bằng lời của người viết .
– Đoạn văn có cấu trúc nhất định, giữa những câu có sử dụng những phép link về nội dung và hình thức .

Ví dụ 1:

– Bài tập
Viết đoạn văn ngắn, tóm tắt “ Chuyện người con gái Nam Xương ” của Nguyễn Dữ .
– Đoạn văn minh hoạ :
Vũ Thị Thiết quê ở Nam Xương là người con gái thuỳ mị nết na, xinh đẹp được Trương Sinh cưới về làm vợ. Trương Sinh là con nhà khá giả, ít học lại có tính đa nghi. Cuộc sống mái ấm gia đình đang ấm cúng thì chàng Trương phải đi lính. Ở nhà, ít lâu sau, Vũ Nương sinh con trai và đặt tên là Đản. Bà mẹ Trương Sinh vì nhớ con mà sinh bệnh, Vũ Nương hết lòng chăm nom, thuốc thang nhưng bà không qua khỏi. Năm sau, Trương Sinh trở về, bé Đản không chịu nhận chàng là cha mà một mực nói cha Đản buổi tối mới đến. Trương Sinh hoài nghi vợ, mắng nhiếc, đuổi Vũ Nương đi. Vũ Nương oan ức nên gieo mình xuống sông Hoàng Giang tự vẫn. Một đêm dưới ngọn đèn dầu, bé Đản chỉ bóng Trương Sinh bảo đó là cha. Trương Sinh tỉnh ngộ, thấy nỗi oan của vợ nhưng chuyện đã quá muộn. Vũ Nương trẫm mình nhưng được những nàng tiên dưới thuỷ cung cứu sống, nàng ở trong hoàng cung của Linh Phi. Một lần Linh Phi mở tiệc khoản đãi Phan Lang người cùng làng với Vũ Nương, là ân nhân của Linh Phi bị chết đuối được Linh Phi cứu sống ), trong bữa tiệc, vô tình Phan Lang nhận ra Vũ Nương. Vũ Nương bày tỏ nỗi oan khuất và nàng nhờ họ Phan gửi cho chồng chiếc thoa vàng làm tin, mong chồng lập đàn giải oan cho mình. Trương Sinh tin lời, lập đàn giải oan cho vợ, Vũ Nương hiện lên giữa dòng sông trong khung cảnh lộng lẫy, tỏa nắng rực rỡ cờ hoa. Nhưng nàng chỉ hiện lên trong chốc lát, nói với chồng mấy lời từ biệt “ Xin đa tạ tình chàng, thiếp chẳng thể quay trở lại nhân gian được nữa ” rồi biến mất .

Ví dụ 2:

– Bài tập Tóm tắt đoạn trích “ Chiếc lược ngà ” của Nguyễn Quang Sáng bằng một đoạn văn ngắn, có sử dụng thành phần khác biệt ( gạch chân câu có thành phần khác biệt ) .
– Đoạn văn minh hoạ :
Ông Sáu, một cán bộ cách mạng, sau tám năm đi xa giờ mới được về thăm nhà, thăm con gái tám tuổi từ ngày sinh chưa một lần được gặp ba. Ông vô cùng bồn chồn, xúc động khi gặp con, nhưng bé Thu – con ông – lại sợ hãi bỏ chạy. Trong ba ngày nghỉ phép ở nhà. Ông dành toàn bộ tình yêu thương, thân thiện, chăm nom con bế, nhưng con bé xa lánh, lạnh nhạt, khước từ mọi cử chỉ yêu thương của ông và nó nhất định không gọi ông là cha. Một lần trong bữa ăn ông gắp cho nó một miếng trứng cá rất ngon, nó giật mình hất tung ra mâm. Giận quá, ông Sáu phát vào mông con, con bé bỏ sang bà ngoại. Được bà ngoại lý giải về vết thẹo, con bé mới hiểu rằng ông Sáu đích thị là cha nó. Nó trở lại, đó cũng là ngày ở đầu cuối ông Sáu phải lên đường. lúc chia tay, ông Sáu chỉ khẽ chào con, vì sợ nó bỏ chạy. Không ngờ đúng lúc ấy, tình cha con trỗi dậy, bé thét lên gọi ba, ôm hôn ba, thể hiện tổng thể tình yêu mãnh liệt của mình với ba. Khi chia tay con, ông Sáu hứa sẽ mua một cây lược cho con. Ông Sáu không ra Bắc tập trung mà ở lại rừng hoạt động giải trí cách mạng. Ông luôn nhớ về con, hối hận vì đánh con. Một lần ông bắt được khúc ngà, ông tỉ mỉ, kì công làm chiếc lược ngà cho con. Ông mong được gặp con, nhưng ông chưa triển khai được điều đó thì đã hi sinh trong một trận càn. Người bạn ông – ông Ba – hứa với ông trước lúc ông ra đi, sẽ đưa chiếc lược đến tận nơi bé Thu thay ông .

Ví dụ 3:

– Bài tập Tóm tắt truỵên ngắn “ Làng ” của Nguyễn Thành Long bằng một đoạn văn tổng phân hợp, trong đó có sử dụng câu ghép .
– Đoạn văn minh hoạ :
Nhân vật ông Hai tiêu biểu vượt trội cho những người nông dân thời kì đầu kháng chiến chống Pháp có sự chuyển biến mới trong nhận thức và tình cảm : tình yêu làng quê gắn bó với tình yêu quốc gia và ý thức chiến đấu chống xâm lăng. Ông Hai là người làng Chợ Dầu ở Thành Phố Bắc Ninh. Ông tự hào, tự tôn về cái làng Chợ Dầu quê ông – cái gì cũng hơn hẳn những làng khác. Ông mắc tật “ khoe làng ” với mọi người. Theo lệnh của uỷ ban kháng chiến, ông Hai phải đưa vợ con đi tản cư, tránh những cuộc càn quét giật mình của giặc Pháp. Ở nơi tản cư, ông luôn nhớ tới làng, mong ước được trở lại cùng du kích lập làng kháng chiến. Nghe tin làng Chợ Dầu làm “ Việt gian ” theo giặc, ông Hai đau đớn, phẫn nộ và tủi nhục, không dám gặp ai, nhìn ai. Ông rơi vào tâm trạng đầy xích míc : vừa yêu thương, vừa căm giận, vừa tin yêu, vừa nghi vấn. Được quản trị xã thông tin dân làng Chợ Dầu vẫn bền gan chiến đấu chống Pháp, ông Hai vui mừng khôn xiết, lại hớn hở đi khắp nơi cải chính lời đồn thổi thất thiệt và hết lời ca tụng dân làng Chợ Dầu yêu nước. Ông Hai đã buồn vui, sướng khổ, đã tự tôn tự hào về làng Chợ Dầu quê nhà ông. Đó chính là vẻ đẹp mới trong tâm hồn người nông dân thời kì kháng chiến chống pháp đã được nhà văn kim Lân tò mò và biểu lộ rất thành công xuất sắc .

Ví dụ 4:

– Bài tập Tóm tắt ngắn gọn ( không quá nửa trang giấy thi ) tác phẩm “ Bến quê ” của nhà văn Nguyễn Minh Châu bằng đoạn văn diễn dịch, trong đó có câu hỏi tu từ .
– Đoạn văn minh hoạ :
“ Bến quê ” là truyện ngắn tiềm ẩn những tâm lý, thưởng thức thâm thúy của nhà văn trước cuộc sống, thức tỉnh mọi người về những vẻ đẹp và giá trị cao quý của những điều bình dị, thân thiện quanh ta. Nhân vật TT của tác phẩm là Nhĩ. Anh đã đi hầu hết những nơi trên quốc tế, mấy năm nay không may mắc phải căn bệnh hiểm nghèo nên phải sống nốt quãng đời còn lại trên chiếc giường kê cạnh hành lang cửa số, trông ra bến sông. Chính vào thời gian ấy, anh đã phát hiện ra vẻ đẹp của những gì thân thiện xung quanh : vẻ đẹp của nơi bến quê quen thuộc. Nhĩ khao khát được một lần đặt chân lên bờ bãi bên kia sông, mảnh đất giờ đây đã trở nên xa xôi so với anh. Anh đành nhờ con trai triển khai giúp mình mong ước ấy nhưng con trai anh lại quá vô tình, không hiểu được dự tính của bố. Nhĩ sợ con sẽ lỡ mất chuyến đò ngang duy nhất trong ngày. Từ trong hành lang cửa số nhìn ra, Nhĩ nhìn thấy cảnh vật vạn vật thiên nhiên thật đẹp. Anh mê hồn chiêm ngưỡng và thưởng thức như mới được nhìn thấy lần đầu. Khi sắp giã biệt cuộc sống, Nhĩ mới thấy thấm thía về phẩm chất tốt đẹp, dung dị của người vợ hiền thục, tần tảo, giàu đức hi sinh. Anh nhận ra rằng mái ấm gia đình có vai trò rất lớn so với con người và là nơi phụ thuộc đáng đáng tin cậy nhất. Anh cũng nhận ra rằng mọi người xung quanh ta dù là những em bé hay người già đã về hưu đều đáng yêu, đáng quý bởi họ luôn có tấm lòng nhân ái “ thương người như thể thương thân ”. Và, phải chăng cũng với sự chiêm nghiệm của mình, anh đã nhận ra rằng người ta thường dễ bỏ lỡ những giá trị vững chắc và thâm thúy của đời sống, lúc thức tỉnh thì đã quá muộn ?
Mô hình cấu trúc đoạn văn : Đoạn diễn dịch .
Câu mở màn là câu chủ đề đoạn, nêu ý khái quát, ra mắt chủ đề của truyện ngắn “ Bến quê ” .
Các câu sau khai triển : tóm tắt theo những sự kiện chính để làm rõ chủ đề của tác phẩm .
Câu sau cuối là câu hỏi tu từ .

Luyện tập:

– Viết đoạn tổng phân hợp, có sử dụng hai phép link : tóm tắt tác phẩm “ Truyện Kiều ” của thi hào Nguyễn Du ( không qua nửa trang giấy thi ) .
– Tóm tắt ngắn gọn ( không quá nửa trang giấy thi ) về tác phẩm “ Chuyện người con gái Nam Xương ” của nhà văn Nguyễn Dữ bằng đoạn văn tổng phân hợp, có sử dụng một câu hỏi tu từ .
– Tóm tắt ngắn gọn ( không quá nửa trang giấy thi ) tác phẩm “ Chuyện cũ trong phủ Chúa Trịnh ” của nhà văn bằng đoạn văn quy nạp, có sử dụng câu ghép .
– Tóm tắt ngắn gọn ( không quá nửa trang giấy thi ) tác phẩm “ Hoàng Lê nhất thống chí ” của Ngô gia văn phái bằng đoạn văn quy nạp .
– Giới thiệu ngắn gọn ( không quá nửa trang giấy thi ) về tác phẩm “ Lặng lẽ Sa Pa ” của nhà văn Nguyễn Thành Long bằng một đoạn văn có sử dụng phép thế bằng một đoạn văn có sử dụng phép nối .
– Tóm tắt ngắn gọn ( không quá nửa trang giấy thi ) tác phẩm “ Bến quê ” của nhà văn Nguyễn Minh Châu bằng đoạn văn diễn dịch, trong đó có câu hỏi tu từ .
– Tóm tắt ngắn gọn ( không quá nửa trang giấy thi ) tác phẩm “ Những ngôi sao 5 cánh xa xôi ” của nhà văn Lê Minh Khuê bằng đoạn văn tổng phân hợp, có sử dụng phép nối .

3. Đoạn văn giải thích về ý nghĩa nhan đề tác phẩm.

Hướng dẫn viết đoạn.

Nhan đề của tác phẩm thường được tác giả đặt bằng một từ, một cụm từ. Nhan đề tác phẩm thường tiềm ẩn đề tài, nội dung hoặc chủ đề của tác phẩm mà tác giả muốn gửi gắm vào đó. Đôi khi nhan đề tác phẩm đồng thời cũng là một điểm sáng thẩm mĩ, là tín hiệu nghệ thuật và thẩm mỹ cần khai thác để làm sáng tỏ chủ đề tác phẩm. Có nhan đề nêu lên đề tài của tác phẩm ( “ Làng ” – Kim Lân ), có nhan đề hướng vào tư tưởng chủ đề của tác phẩm ( “ Lặng lẽ Sa Pa ” – Nguyễn Thành Long ), có nhân đề gửi gắm một thông điệp thâm thúy nào đó ( “ Bến quê ” – Nguyễn Minh Châu ), … Bởi vậy, để hiểu được nhan đề của tác phẩm, cần phải đọc kĩ tác phẩm, khám phá nội dung, khám phá những tầng nghĩa của hình tượng, xâu chuỗi những hiểu biết về cụ thể, hình ảnh, hình tượng trong tác phẩm để xác lập đúng chủ đề tác phẩm. Từ đó quay lại khám phá về ý nghĩa nhan đề tác phẩm, đọc ra dụng ý mà tác giả gửi gắm trong đó .

– Yêu cầu về nội dung:

– Nêu được đúng mực tên tác phẩm, tên tác giả .
– Xác định ý nghĩa nhan đề tác phẩm biểu lộ về phương diện gì : đề tài, nội dung, tên nhân vật chính, chủ đề, … mối quan hệ giữa tên tác phẩm và chủ đề tác phẩm .
– Khẳng định giá trị của nhan đề tác phẩm. Cũng hoàn toàn có thể phối hợp nhìn nhận về tác giả, tác phẩm .

– Yêu cầu về hình thức:

– Viết đoạn văn ngắn từ 5 – 7 câu, những câu văn được link với nhau theo quy mô cấu trúc nhất định, sử dụng những phép link nội dung và hình thức .
– Sử dụng linh động những kiểu câu để viết đoạn văn .

Ví dụ 1:

– Bài tập
Tác phẩm “ Đoạn trường tân thanh ” của Nguyễn Du được nhân dân gọi là “ Truyện Kiều ”. Viết một đoạn văn ngắn lý giải mối quan hệ giữa nhan đề của tác phẩm với nội dung, tư tưởng chủ đề của tác phẩm qua hai cách đặt tên trên, trong đó có một câu cảm thán .
– Đoạn văn minh hoạ :
Nguyễn Du, đại thi hào của dân tộc bản địa đã sáng tác “ Truyện Kiều ”, truyện thơ bằng chữ Nôm, một siêu phẩm của văn học trung đại Nước Ta. Tác phẩm đó được nhà thơ lấy tên là “ Đoạn trường tân thanh ” với nghĩa là tiếng kêu mới xé lòng đứt ruột. Ngay trong nhan đề, tác phẩm đã bộc lộ được tấm lòng nhân đạo thâm thúy của thi nhân. Ông thương cảm, xót xa cho số phận xấu số của nàng Kiều, một người con gái tài hoa bị vùi dập trong kiếp đoạn trường đau khổ. Viết về Kiều, về cuộc sống trầm luân bể khổ của nàng, tác giả muốn nói lên những tiếng kêu than xé lòng đứt ruột, thương cho kiếp đời tài sắc nhưng xấu số của người phụ nữ trong xã hội xưa. Nhan đề tác phẩm bộc lộ rõ nội dung, tư tưởng tác phẩm ; nhưng nhân dân ta đã đặt tên lại, gọi ngắn gọn là “ Truyện Kiều ”. Cái tên này nôm na, dễ nhớ, dễ hiểu, lấy tên nhân vật chính ( nàng Thuý Kiều ) đặt tên cho tác phẩm. Đây là cách đặt tên thường thấy trong văn học dân gian. Tác phẩm tự sự này xoay quanh kể về cuộc sống của nhân vật chính là nàng Kiều, người con gái tài sắc vẹn toàn nhưng bị những thế lực hắc ám vùi dập, đoạ đày thật thương tâm. Thương thay cho số phận xấu số của nàng Kiều, của người phụ nữ trong xã hội phong kiến xưa ! Như vậy cùng một tác phẩm nhưng mỗi tên gọi bộc lộ một dụng ý là như vậy đó !
Câu kết thúc đoạn văn là câu cảm thán .

– Ví dụ 2:

– Bài tập Viết một đoạn văn ngắn lý giải nhan đề của truyện ngắn “ Lặng lẽ Sa Pa ” của Nguyễn Thành Long ( trong đó có sử dụng một câu hỏi tu từ kết thúc đoạn ) .
– Đoạn văn minh hoạ :
“ Chúng ta đều biết : nhan đề tác phẩm thường bộc lộ đề tài, nội dung hoặc tư tưởng chủ đề của tác phẩm ; với nhan đề “ Lặng lẽ Sa Pa ”, truyện ngắn của Nguyễn Thành Long đã biểu lộ rõ tư tưởng chủ đề của tác phẩm. Bề ngoài Sa Pa có vẻ như lặng lẽ, êm đềm, thơ mộng. Đó là xứ sở của sương mù, của những dinh thự cũ xưa mà người ta đến để nghỉ ngơi. Ở đó có những cảnh đẹp nên thơ mê hồn ; có những con bò đeo chuông ở cổ, có những rừng thông đẹp lộng lẫy kì ảo dưới ánh nắng mặt trời. Đằng sau vẻ đẹp lặng lẽ nên thơ của Sa Pa, đã và đang có những con người đang thầm lặng góp sức hết mình cho quốc gia. Đó là anh cán bộ làm công tác làm việc khí tượng kiêm vật lí địa cầu một mình trên đỉnh Yên Sơn ở độ cao 2600 mét, đang thầm lặng thao tác để góp thêm phần dự báo thời tiết. Đó là ông kĩ sư vườn rau, anh cán bộ chuyên điều tra và nghiên cứu map sét, … tổng thể đang bí mật lặng lẽ thao tác và góp sức. Như vậy nhan đề của tác phẩm vừa bộc lộ được vẻ đẹp kì ảo của vạn vật thiên nhiên Sa Pa vừa biểu lộ được sự góp sức, bí mật lặng lẽ nhưng lớn lao, cao đẹp của những con người nơi đây. Với việc đặt nhan đề như vậy, phải chăng tác giả muốn lấy địa điểm làm nền để làm điển hình nổi bật vẻ đẹp của con người ? ”
Câu kết thúc đoạn văn là một câu hỏi tu từ .

Ví dụ 3:

– Bài tập Viết đoạn văn ( khoảng chừng 5 câu ) theo cách tổng phân hợp biểu lộ sự cảm nhận của em về ý nghĩa nhan đề tác phẩm “ Bến quê ” của Nguyên Minh Châu .
– Đoạn văn minh hoạ :
Có những tác phẩm tuy đã khép lại nhưng những dư âm, những trăn trở vẫn còn mãi trong lòng người đọc. Nhan đề “ Bến quê ” phải chăng cũng chứa đựng một ý nghĩa sâu xa ? Bến quê là nơi ghi dấu bao kỉ niệm từ thời thơ ấu cho đến lúc trưởng thành. Ở đó mỗi con người đã được nuôi dưỡng và lớn lên cả về sức khỏe thể chất lẫn tâm hồn. Bến quê là điểm tựa bình yên cho cả một cuộc sống mỗi con người. Được sống trong tình yêu thương của mọi người, được bảo phủ trong vẻ đẹp bình dị của quê nhà mới thật là niềm hạnh phúc. Đó là “ Bến quê ” của tâm hồn mỗi tất cả chúng ta. Những điều tác giả gửi gắm đến người đọc càng trở nên tự nhiên nhờ sự miêu tả tâm lí tinh xảo, nhiều hình ảnh giàu tính hình tượng. Cách kiến thiết xây dựng trường hợp truyện, đặc biệt quan trọng là trần thuật theo dòng tâm trạng của nhân vật chính. Thật chân thực, thân thiện khi những điều Nguyễn Minh Châu bộc lộ lại được thể hiện qua tâm lý, lời nói của nhân vật chính là Nhĩ. Lấy “ Bến quê ” làm nhan đề truyện ngắn, Nguyễn Minh Châu đã gửi gắm những tâm lý, thưởng thức thâm thúy của nhà văn về con người và cuộc sống, thức tỉnh ở mọi người sự trân trọng những vẻ đẹp và giá trị bình dị, thân thiện của mái ấm gia đình, của quê nhà .
Mô hình cấu trúc đoạn văn : Đoạn văn tổng phân hợp .
Câu mở màn đoạn là câu chủ đề bậc 1 : Nêu cảm nhận chung về nhan đề tác phẩm “ Bến quê ” .
Các câu tiếp theo nghiên cứu và phân tích, lí giải về nhan đề truyện .
Câu kết thúc đoạn là câu chủ đề bậc 2 : Khẳng định ý nghĩa nhan đề của truyện .

Ví dụ 4:

– Bài tập Viết một đoạn văn ngắn lý giải nhan đề của tác phẩm “ Mùa xuân nho nhỏ ” của Thanh Hải ( trong đó có sử dụng phép thế và một câu hỏi tu từ kết thúc đoạn ) .
– Đoạn văn minh hoạ :
“ Bài thơ “ Mùa xuân nho nhỏ ” của nhà thơ Thanh Hải ca tụng cảnh sắc vạn vật thiên nhiên tươi đẹp của quốc gia, một mùa xuân vui tươi, tràn trề sức sống. Tác giả của bài thơ là người sống hết mình thuỷ chung cho quốc gia, đem cả cuộc sống Giao hàng cho Tổ quốc. Khi quốc gia bị mĩ – Diệm và bè lũ tay sai thủ đoạn chia cắt làm hai miền, ông hoạt động giải trí bí hiểm trong vùng giặc, thiết kế xây dựng trào lưu cách mạng, coi thường cảnh máu chảy đầu rơi. Cảm động hơn nữa là bài thơ sinh ra trong một thực trạng đặc biệt quan trọng, khi nhà thơ đang nằm trên giường bệnh, một tháng trước lúc ông qua đời. Bởi thế nên “ Mùa xuân nho nhỏ ” không riêng gì biểu lộ lòng yêu vạn vật thiên nhiên, yêu quê nhà quốc gia của tác giả mà còn biểu lộ tình yêu trước cuộc sống của người nghệ sĩ. Nhan đề bài thơ tiềm ẩn một ý nghĩa thâm thúy : mỗi con người hãy trở thành “ một mùa xuân nho nhỏ ” để tạo ra sự mùa xuân bất tuyệt của quốc gia. Ai cũng phải có ích cho đời. “ Mùa xuân nho nhỏ ” là một ẩn dụ đầy phát minh sáng tạo khắc sâu sáng tạo độc đáo : “ Mỗi cuộc sống đã hoá núi sông ta ” ( Nguyễn Khoa Điềm ). Nhà thơ Thanh Hải đã góp cho thơ ca dân tộc bản địa một bài thơ xuân đẹp, đậm đà tình nghĩa. Tuy một tâm hồn, năng lực thơ đã khép lại, nhưng những gì thuộc về chất ngọc trong trái tim, tấm lòng nhà thơ còn để đời cho hậu thế trân trọng nâng niu. Làm sao không quý, không yêu những vần thơ của một hồn thơ đáng kính nhường này ? ”
Phép thế đại từ : Thanh Hải, nhà thơ, ông, hồn thơ .
Câu kết thúc đoạn văn là câu hỏi tu từ .

Luyện tập:

– Viết đoạn văn ( khoảng chừng 5 câu ) theo cách tổng phân hợp, có sử dụng câu ghép, biểu lộ sự cảm nhận của em về ý nghĩa nhan đề tác phẩm “ Đồng chí ” của Chính Hữu .
– Viết đoạn văn ( khoảng chừng 5 câu ) theo cách tổng phân hợp, có sử dụng câu lan rộng ra thành phần, bộc lộ sự cảm nhận của em về ý nghĩa nhan đề tác phẩm “ Bếp lửa ” của Bằng Việt .
– Viết đoạn văn ( khoảng chừng 5 câu ) theo cách diễn dịch, có sư dụng câu ghép, bộc lộ sự cảm nhận của em về ý nghĩa nhan đề tác phẩm “ Khúc hát ru những em bé lớn trên sống lưng mẹ ” của Nguyễn Khoa Điềm .
– Viết đoạn văn ( khoảng chừng 5 câu ) theo cách quy nạp, cs sử dụng câu hỏi tu từ, biểu lộ sự cảm nhận của em về ý nghĩa nhan đề tác phẩm “ Ánh trăng ” của Nguyễn Duy .
– Viết đoạn văn ( khoảng chừng 5 câu ) theo cách tổng phân hợp biểu lộ sự cảm nhận của em về ý nghĩa nhan đề tác phẩm “ Sang thu ” của Hữu Thỉnh .
– Viết đoạn văn ( khoảng chừng 5 câu ) theo cách diễn dịch, có sử dụng phép liên kế câu, biểu lộ sự cảm nhận của em về ý nghĩa nhan đề tác phẩm “ Những ngôi sao 5 cánh xa xôi ” của Lê Minh Khuê .

4. Đoạn văn phân tích một chi tiết quan trọng hoặc một từ ngữ, hình ảnh đặc sắc trong tác phẩm.

Hướng dẫn viết đoạn:

Yêu cầu về nội dung:

– Giới thiệu chi tiết cụ thể quan trọng hoặc từ ngữ, hình ảnh rực rỡ trong tác phẩm cần nghiên cứu và phân tích .
– Phân tích cụ thể ( từ ngữ, hình ảnh ) đó hay, rực rỡ như thế nào về nội dung, hình thức .
– Nó có ý nghĩa gì trong việc bộc lộ nội dung chủ đề của tác phẩm .

Yêu cầu về hình thức: như yêu cầu chung về hình thức của đoạn văn.

Ví dụ 1:

– Bài tập Trong truyện “ Người con gái Nam Xương ” của Nguyễn Dữ có rất nhiều cụ thể, nhưng theo em chi tiết cụ thể nào rực rỡ nhất trong tác phẩm ? Hãy viết một đoạn văn ngắn nghiên cứu và phân tích ý nghĩa của cụ thể đó .

– Đoạn văn minh hoạ:

Trong tác phẩm văn học có rất nhiều cụ thể nhưng có những chi tiết cụ thể rất rực rỡ. Chi tiết rực rỡ là cụ thể quan trọng mà nhờ đó diễn biến mới tăng trưởng được, đồng thời nó góp thêm phần biểu lộ nội dung chủ đề của tác phẩm. Chi tiết rực rỡ nhất trong truyện “ Chuyện người con gái Nam Xương ” chính là chi tiết cụ thể “ cái bóng ”. “ Cái bóng ” thắt nút xích míc, đẩy kịch tính của câu truyện lên đến cao trào và đỉnh điểm xích míc. Song sau cuối chính “ cái bóng ” cởi nút xích míc, giải oan cho Vũ Nương. Không có cái bóng sẽ không có sự hiểu nhầm, không có oan tình, không có cái chết oan khuất của Vũ Nương. Mặt khác, “ cái bóng ” chứa đựng những tình cảm đẹp của Vũ Nương với chồng con. Nàng nhớ chồng thương con nên đã nghĩ ra trò đùa như vậy. Nhưng “ cái bóng ” đã gây nên nỗi oan tình khiến nàng phải trẫm mình xuống dòng sông Hoàng Giang mà chết oan khuất. “ Cái bóng ” trong lời nói của bé Đản là nguyên do trực tiếp dẫn đến cái chết của Vũ Nương. Qua cái chết của Vũ Nương, người đọc hiểu hơn số phận bi thảm của người phụ nữ trong xã hội xưa, hiểu được chính sách nam quyền độc đoán, bất công, vô nhân đạo. Như vậy “ cái bóng ” là cụ thể quan trọng góp thêm phần biểu lộ nội dung chủ đề của tác phẩm .

Ví dụ 2:

– Bài tập Em hãy chọn một chi tiết cụ thể rực rỡ bộc lộ tình yêu tha thiết làng quê mình của ông Hai trong tác phẩm “ Làng ” của Kim Lân, viết một đoạn văn ngắn nghiên cứu và phân tích chi tiết cụ thể đó ( sử dụng câu hỏi tu từ cuối đoạn ) .
– Đoạn văn minh hoạ :
“ Tình yêu làng trào dâng như sóng và trở thành một niềm cảm hứng mãnh liệt trong ông Hai. Bằng cách để nhân vật tự kể về mình, nhà văn đã giúp ta hiểu phần nào tâm trạng của ông Hai. Niềm vui sướng của ông khi kể chuyện làng lan sang cả trang sách, len lỏi vào lòng người đọc. Không những vật, ông còn tự hào về làng mình có những đường hầm, hào liên tục, có những ụ giao thông vận tải, những buổi tập quân sự chiến lược của những cụ phụ lão cứu quốc … Điều đó bộc lộ một tình cảm sâu kín thấm vào da thịt ông rất đơn giản và giản dị mà cao quý. Tình cảm đó càng được nhân lên gấp bội khi ông nghe tin làng chợ Dầu đi Việt gian : “ Cổ ông nghẹn đắng lại, da mặt ông tê rân ” … Chỉ bằng một cụ thể nhỏ nhưng rất rực rỡ, Kim Lân đã miêu tả thành công xuất sắc sự đau khổ đang giày vò, giằng xé tâm can ông Hai. Nhà văn rất tài tình khi thiết kế xây dựng, dâng diễn biến truyện lên đến kịch tính, đưa câu truyện lên đến đỉnh điểm xích míc để thể hiện đáy sâu tâm hồn ông Hai. Biết tin sét đánh này, ông nghẹn ngào, choáng váng, nói không ra lời như một cái gì nuốt không nổi. Suy cho cùng, nỗi đau đớn ấy cũng xuất phát từ tình yêu làng của ông mà ra. Bởi vì yêu làng quá, tin làng quá nên ông mới xấu hổ, tủi hổ khi nghe cái tin ấy. Tình yêu làng của ông thật cao đẹp, to lớn biết nhường nào ? ”
Câu kết thúc đoạn là câu hỏi tu từ .

Ví dụ 3:

– Bài tập Em hãy chọn một cụ thể rực rỡ biểu lộ sự chiêm nghiệm của Nhĩ trong tác phẩm “ Bến quê ” của Nguyễn Minh Châu, viết một đoạn văn ngắn, có câu hỏi tu từ, nghiên cứu và phân tích chi tiết cụ thể đó .
– Đoạn văn minh hoạ :
“ Bến quê ” là một truyện ngắn thấm đẫm ý vị triết lí về con người và cuộc sống. Bài học về lẽ sống được đặt ra trong tác phẩm thật cảm động. Nhĩ là nhân vật TT của tác phẩm. Anh là người thành đạt, bước chân của anh đã in dấu nhiều nơi trên toàn cầu, giờ đây lại bị cột chặt vào giường bệnh. Chính vào thời gian này, thời gian đương đầu với cái chết, đương đầu với chính mình Nhĩ mới chợt nhận ra, chợt đồng cảm giá trị đích thực của đời sống. Vậy điều chiêm nghiệm lớn lao nhất của Nhĩ là gì ? Nằm bên hành lang cửa số, trông ra bến quê Nhĩ lúc này mới phát hiện ra vẻ đẹp thầm kín, bình dị của bãi bồi bên kia sông Hồng “ một chân trời thân thiện mà lại xa lắc ”. Trong anh chợt bừng lên một niềm khao khát vươn tới : sang bên kia sông. Thoạt nghe tưởng chừng lạ lùng nhưng thực ra đó là điều mong ước chính đáng. Nhĩ bệnh trọng nên anh trao niềm mong ước đó cho con trai anh – thằng Tuấn, hy vọng con trai thay thay mình tò mò được vẻ đẹp của mảnh đất quen thuộc. Đến đây Nhĩ gặp phải nghịch lí : đứa con không hiểu được mong ước của cha. Tuấn còn trẻ – cái độ tuổi chưa đủ chín chắn, do đó Tuấn làm một cách miễn cưỡng và hờ hững để rồi lại bị hấp dẫn vào game show phá cờ thế trên đường phố. Nhưng Nhĩ không trách con mà anh chỉ buồn bởi Tuấn dẫm theo vết xe đổ của bản thân mình. Nguyễn Minh Châu đã sử dụng nhiều hình ảnh mang lớp nghĩa hình tượng để bộc lộ điều chiêm nghiệm của tác giả qua tâm lý của nhân vật Nhĩ. Trò chơi phá cờ thế trên hè phố chính là tượng trưng cho những cám dỗ, những điều mê hoặc khiến con người đi sai hướng. Mà thời cơ thì khó xuất hịên hai lần như chuyến đò ngang chở khách qua sông duy nhất một lần trong ngày. Đó cũng là quy luật phổ cập của đời người : “ Con người trên đường đời thật khó tránh được những điều vòng vèo hoặc chùng chình ”. Đây chính là điều mà đến lúc sắp giã biệt cuộc sống Nhĩ mới kịp nhận ra nhưng cũng đã muộn, đây cũng chính là điều chiêm nghiệm lớn lao nhất của Nhĩ. Con đường trong tâm thức Nhĩ là vòng vèo, chùng chình vì nhiều người bị lạc đường, lạc hướng, thiếu trí tuệ. Hình ảnh con đò cập bến phải chăng là hình tượng cho con đò đưa Nhĩ đến bến bờ hư không của một kiếp người ? Chính khoảng thời gian ngắn đó, Nhĩ sắp từ giã cõi đời mà anh vẫn chưa thực thi được mong ước sau cuối. Cái mảnh đất đầy phù sa bên kia sông vẫn cứ xa lắc. Hình ảnh kết thúc truyện cứ ám ảnh mãi trong lòng người đọc với hình ảnh Nhĩ cố giơ tay ra hiệu cho người con trai khi chiếc đò cập bến. Nhưng mọi cố gắng nỗ lực của anh có vẻ như là vô vọng … Hình ảnh này cứ xoáy váo tâm lý người đọc một xúc cảm khó tả đến nao lòng .

Ví dụ 4:

– Bài tập Trong đoạn thơ sau :

“ Cá nhụ  cá chim cùng cá đé

Cá song lấp lánh đuốc đen hồng

Cái đuôi em quẫy trăng vàng choé

Đêm thở: sao lùa nước Hạ Long”

Em thích hình ảnh nào nhất ? Hãy viết một đoạn văn quy nạp, nghiên cứu và phân tích hình ảnh đó .
– Đoạn văn minh hoạ :
“ Đoàn thuyến đánh cá ” là bài thơ hay của nhà thơ Huy Cận, miêu tả nhiều cảnh của một chuyến ra khơi đánh cá của một đoàn thuyền từ lúc “ mặt trời xuống biển ” chiều hôm trước, đến tận lúc “ mặt trời đội biển nhô màu mới ” sáng hôm sau mới quay trở lại. Đoàn thuyến ra khơi đi tìm được luồng cá trong lòng biển. Lưới đã thả và luồng cá hiện ra. Những con cá hiện ra thật đẹp “ cá nhụ cá chim cùng cá đé ”. Có rất nhiều loại cá và ta hoàn toàn có thể nhận thấy đó là những loài cá quý. Trong tầm nhìn, từng đàn cá chen nhau đông đúc. Dưới ánh trăng, thân hình cá lấp lánh lung linh lộng lẫy, và giữa những đàn cá đó, điển hình nổi bật lên hình ảnh :

“ Cá nhụ cá chim cùng cá đé

Cá song lấp lánh đuốc đen hồng

Cái đuôi em quẫy trăng vàng choé

Đêm thở sao lùa nước Hạ Long”

Đoạn thơ cho ta thấy không thiếu sắc màu bùng cháy rực rỡ của con cá song. Đặc biệt hình ảnh đuôi cá được miêu tả thật độc lạ, sôi động : “ Cái đuôi em quẫy trăng vàng choé ”. Giữa muôn ngàn cá, con nào cũng đẹp, nhưng cá song điển hình nổi bật lên không riêng gì ở sắc tố bùng cháy rực rỡ như ngọn đuốc của cá làm cho trăng đẹp hơn, sáng hơn mà là ở cái đuôi “ quẫy ” khiến trăng “ vàng choé ”. Chính cử động ấy đã làm tâm hồn nhà thơ rung động và bật lên tiếng “ em ” trìu mến. Câu thơ đã góp thêm phần làm cho bức tranh cá đầy sắc tố, ánh sáng, có hồn, và có giá trị thẩm mĩ rực rỡ : gợi tả và ca tụng biển quê nhà giàu đẹp .

Ví dụ 5:

– Bài tập Trong phần thứ nhất của bài thơ “ Mùa xuân nho nhỏ ” Thanh Hải viết :

“ Mọc giữa dòng sông xanh

Một bông hoa tím biếc

Ơi con chim chiền chiện

Hót chi mà vang trời

Từng giọt long lanh rơi

Tôi đưa tay tôi hứng”

Đoạn thơ đẹp như một bức tranh. Em thích nhất hình ảnh nào trong bức tranh đó ? Hãy viết một đoạn văn, có sử dụng câu ghép, nghiên cứu và phân tích hình ảnh ấy .
– Đoạn văn minh hoạ 1 :
“ Mùa xuân nho nhỏ ” của Thanh Hải là một bài thơ ca tụng cảnh sắc vạn vật thiên nhiên tươi đẹp của quốc gia, một mùa xuân vui mừng, tràn trề sức sống. Sáu câu thơ đầu đẹp như một bức tranh, bức tranh thơ được vẽ bằng nét bút tài hoa của người nghệ sĩ, bằng một niềm yêu quý thiết tha cảnh sắc vạn vật thiên nhiên quốc gia. Khung cảnh mùa xuân đã khơi nguồn cho bao thi sĩ. Mùa xuân trong thơ Trần Nhân Tông với hình ảnh :

“Song song đôi bướm trắng

Phất phới sấn hoa bay”.

		( Xuân hiểu)

Hay trong thơ Nguyễn Trãi đó lại là hình ảnh :

	“ Trong tiếng cuốc kêu xuân đã muộn

	Đầy sân mưa bụi nở hoa xoan”

		( Cuối xuân tức sự)

Trong thơ Nguyễn Du ta mới phát hiện hình ảnh :

	“ Cỏ non xanh tận chân trời

Cành lê trắng điểm một vài bông hoa”

	( Truyện Kiều)

Ta đã được chiêm ngưỡng và thưởng thức nhiều bức tranh về mùa xuân tuy nhiên bức tranh mùa xuân trong thơ Thanh Hải lại mang một nét đẹp trọn vẹn mới lạ, tạo cho người xem một nguồn cảm hứng trọn vẹn mới lạ nhưng cũng dạt dào tha thiết. Trong bức tranh mùa xuân này, hình ảnh thơ ấn tượng nhất là :

	“ Mọc giữa dòng sông xanh

	Một bông hoa tím biếc”

Ở đây tác giả sử dụng giải pháp hòn đảo ngữ với dụng ý là làm điển hình nổi bật lên hình ảnh bông hoa tím biếc giữa dòng sông xanh. Lẽ ra phải viết là : “ Một bông hoa tím biếc – Mọc giữ dòng sông xanh ” thì tác giả lại viết : “ Mọc giữa dòng sông xanh – Một bông hoa tím biếc ” để miêu tả sự trầm trồ kinh ngạc trước tín hiệu đầu xuân. Dòng sông xanh được nói đến là con sông Hương – bài thơ trữ tình của cố đô Huế. Đúng là một bức tranh đẹp với những nét vẽ tài hoa của người nghệ sĩ, một bức tranh có đủ đường nét sắc tố. Ở đây những gam màu được phối hợp một cách hài hoà : giữa cái nền xanh của dòng sông nổi lên sắc tím biếc của bông hoa. Phải nói rằng Thanh Hải có một cái nhìn rất tinh xảo của một hoạ sĩ thực thụ trong sự hoà phối những gam màu để tạo nên cho bức tranh xuân một vẻ đẹp dịu dàng êm ả nhưng thật đằm thắm, tạo cảm xúc êm ái trong lòng người đọc mỗi khi xuân về .
– Đoạn văn minh hoạ 2 :
Bài thơ “ Mùa xuân nho nhỏ ” được Thanh Hải viết vào năm 1980, trong khung cảnh hoà bình, thiết kế xây dựng quốc gia. Một hồn thơ trong trẻo. Một điệu thơ ngân vang. Sáu câu thơ đầu như một tiếng hát reo vui đón rước một mùa xuân đẹp đã về. Tín hiệu đầu xuân là bông hoa tím biếc mọc trên dòng sông xanh của quê nhà. Màu xanh của nước hoà với màu “ tím biếc ” của hoa đã tạo nên bức tranh xuân chấm phá mà đằm thắm. Bức tranh thơ ấy sôi động hơn, có giá trị thẩm mĩ rực rỡ bởi một hình ảnh thơ gợi tả quyến rũ : tiếng chim. Đứng trước dòng sông xanh, bông hoa tím, ngẩng nhìn khung trời, nhà thơ vui sướng lắng tai nghe chim chiền chiện hót. Chim chiền chiện còn gọi là chim sơn ca, bạn của nhà nông. Từ “ ơi ” cảm thán biểu lộ niềm vui ngây ngất khi nghe chim hót :

	“Ơi con chim chiền chiện

	Hót chi mà vang trời”

Hai tiếng “ hót chi ” là giọng điệu thân thương của người dân Huế được tác giả đưa vào diễn đạt xúc cảm thiết tha giữa người với tạo vật. Chim chiền chiện hót gọi xuân về, tiếng chim ngân vang, rung động đất trời đem đến bao niềm vui. Ngắm dòng sông, nhìn bông hoa đẹp, nghe chim hót, nhà thơ bồi hồi sung sướng :

	“ Từng giọt long lanh rơi

	Tôi đưa tay tôi hứng”

“ Đưa tay … hứng ” là một cử chỉ bình dị trân trọng, biểu lộ sự xúc động sâu xa. “ Giọt lộng lẫy ” là sự liên tưởng đầy chất thơ. Là giọt sương mai, hay giọt âm thanh tiếng chim chiền chiện ? Sự quy đổi cảm xúc ( thính giác – thị giác ) đã tạo nên hình khối thẩm mĩ của âm thanh. Chỉ với ba nét vẽ : dòng sông xanh, bông hoa tím biếc và đặc biệt quan trọng là tiếng chim chiền chiện hót …, Thanh Hải đã vẽ nên một bức tranh xuân đẹp tươi và dáng yêu vô cùng. Đó là vẻ đẹp đầy sức sống mặn mà của quốc gia vào xuân .

Ví dụ 6:

– Bài tập Phân tích cách dùng từ “ nghĩa là ” của Phạm Tiến Duật trong khổ thơ sau bằng đoạn văn quy nạp :

“ Bếp Hoàng Cầm ta dựng giữa trời

Chung bát đũa nghĩa là gia đình đấy

Võng mắc chông chênh đường xe chạy

Lại đi, lại đi trời xanh thêm”

– Đoạn văn minh hoạ :
“ Cuộc trú quân dã chiến của tiểu đội xe không lính ngắn ngủi mà thắm tình chiến sỹ, đồng đội. Đời lính rất đơn giản và giản dị, bình dị mà lại rất sang trọng và quý phái. Giữa mặt trận ác liệt đầy bom đạn họ vẫn đàng hoàng “ Bếp Hoàng cầm ta dựng giữa trời ”. Giữa trời là giữa thanh thiên bạch nhật. Bữa cơm dã chiến chỉ có bát canh rau rừng, có lương khô … thế mà rất đậm đà : “ Chung bát đũa nghĩa là mái ấm gia đình đấy ”. Một chữ “ chung ” rất hay gợi tả gia tài người lính, tấm lòng, tình cảm người lính. Tiểu đội xe không kính trở thành một tiểu mái ấm gia đình chan chứa tình thương. “ Thơ là nữ hoàng thẩm mỹ và nghệ thuật ” thì ngôn từ là chiếc áo của nữ hoàng. Hai chữ “ nghiã là ” chỉ dùng để đưa đẩy nhưng dưới ngòi bút của những nhà thơ tài hoa thì nó trở nên óng ánh, duyên dáng, đậm đà. Với Xuân Diệu, mùa xuân, tuổi trẻ, thật đáng yêu, một đi không trở lại :

	“ Xuân đang tới nghĩ là xuân đương qua

	Xuân còn non nghĩa là xuân đã già

	Mà xuân hết nghĩa là tôi cững mất…”

		( “ Vội vàng” – 1938)

Với Tố Hữu, người người trẻ tuổi cộng sản quyết chiến đấu và hi sinh vì một lí tưởng cách mạng cao đẹp thì hận, nhục, tranh đấu là lẽ sống thiêng liêng :

	“ Tôi chưa chết nghĩa là chưa hết hận

	Nghĩa là chưa hết nhục của muôn đời

	Nghĩa là còn tranh đấu mãi không thôi

         Còn trừ diệt cả một loài thú độc!”

		( “Tâm tư trong tù” 1939)

Và Phạm Tiến Duật, 1969, thì tình đồng đội cũng là tình bạn bè ruột thịt, vô cùng thân thiện :

	“Chung bát đũa nghĩa là gia đình đấy”

Thi sĩ có thực tài mới hoàn toàn có thể thổi hồn vào ngôn từ. Chỉ qua hai chữ “ nghĩa là ”, ta đủ thấy nhà thơ trẻ rất xứng danh với những thi sĩ đàn anh. Sau một bữa cơm thân thiện, một vài câu truyện thân tình lúc nằm võng, những người lính trẻ lại lên đường, tiền phương đang vẫy gọi :

	“Lại đi, lại đi trời xanh thêm”

Điệp ngữ “ lại đi ” miêu tả nhịp bước hành quân, những cung đường, những chặng đường tiến quân lên phía trước của tiểu đội xe không kính. Hình ảnh “ trời xanh thêm ” là một nét vẽ rất tài hoa mang ý nghĩa tượng trưng thâm thúy : sáng sủa, yêu đời, chứa chan hy vọng. Là hy vọng, là chiến công đang chờ. Đây là đoạn thơ bộc lộ sinh động hoạt động và sinh hoạt vật chất và ý thức người lính thời đánh Mĩ, rất hay, rất độc lạ mà ta ít gặp thời ấy ” .
Mô hình cấu trúc đoạn văn : Đoạn văn quy nạp .
Các câu trên nghiên cứu và phân tích cảm nhận từng từ ngữ, hình ảnh thơ .
Câu chủ đề : câu ở đầu cuối kết lại nhìn nhận chung về khổ thơ .

Luyện tập:

– Phân tích cụ thể cái chết của ông Sáu trong truyện ngắn “ Chiếc lược ngà ” của Nguyễn Quang Sáng để làm sáng tỏ nhận xét của nhân vật ông Ba trong tác phẩm : “ Hình như chỉ có tình cha con là không chết được ” .
– Viết một đoạn văn nghiên cứu và phân tích cảnh chia tay cảm động của cha con ông Sáu trong truyện “ Chiếc lược ngà ” của Nguyễn Quang Sáng để làm rõ cảm xúc của nhân vật ông Ba trong truyện “ Nhìn cảnh ấy, bà con xung quanh có người không cầm được nước mắt, còn tôi bỗng thấy khó thở như có bàn tay ai đó nắm lấy trái tim tôi ” .
– Viết một đoạn văn ngắn nghiên cứu và phân tích cụ thể mang tính hình tượng ở cuối tác phẩm “ Bến quê ” của nguyễn Minh Châu : “ Nhĩ đang thu hết mọi chút công sức của con người sau cuối còn sót lại để đu mình nhô người ra ngoài, giơ một cánh tay gầy guộc ra phía ngoài hành lang cửa số khoát khoát y hệt như đang khẩn thiết ra hiệu cho một người nào đó ” .
– Viết một đoạn văn nghiên cứu và phân tích hình ảnh hàng tre trong khổ thơ sau :

“ Con ở miền Nam ra thăm lăng Bác

Đã thấy trong sương hàng tre bát ngát

Ôi hàng tre xanh xanh Việt nam

Bão táp mưa sa đứng thẳng hàng”

	( “ Viếng lăng Bác” - Viễn Phương)

– Viết một đoạn văn, có sử dụng câu hỏi tu từ, nghiên cứu và phân tích hình ảnh vầng trăng trong khổ thơ cuối bài “ Ánh trăng ” của Nguyễn Duy :

“ Trăng cứ tròn vành vạnh

kể chi người vô tình

ánh trăng im phăng phắc

đủ cho ta giật mình”.

– Viết một đoạn văn, có sử dụng câu lan rộng ra phành phần, nghiên cứu và phân tích hình ảnh đám mây trong hai câu thơ sau :

“ Có đám mây mùa hạ

Vắt nửa mình sang thu”

( “ Sang thu” - Hữu Thỉnh)

5. Đoạn văn phân tích đặc điểm nhân vật

Hướng dẫn viết đoạn văn:

Đoạn văn nghiên cứu và phân tích đặc thù nhân vật là đoạn văn độc lập. Ở đó hoàn toàn có thể nghiên cứu và phân tích một đặc thù nào đó của nhân vật hoặc cũng hoàn toàn có thể nghiên cứu và phân tích đặc thù chung nhất của nhân vật. Muốn nghiên cứu và phân tích được tốt đặc thù của nhân vật, người viết cần nắm chắc chủ đề của tác phẩm, diễn biến và mạng lưới hệ thống nhân vật, đặc biệt quan trọng là những đặc thù của nhân vật chính. Các đặc thù đó hoàn toàn có thể chia theo từng quá trình cuộc sống nhân vật : Nhân vật Vũ Nương ( trong truyện “ Chuyện người con gái Nam Xương ” của Nguyễn Dữ ) khi về nhà chồng và sống bên chồng, nàng là người phụ nữ đức hạnh, nết na, gia giáo, niềm hạnh phúc của nàng là sự bình yên, là tổ ấm mái ấm gia đình. Khi chồng đi lính, nàng là người phụ nữ đảm đang, tháo vát, yêu thương con trẻ, thuỷ chung và rất hiếu thảo. Khi chồng trở về, nàng bị vướng vào vòng oan nghiệt, nàng lấy cái chết để bày tỏ phẩm hạnh của mình, mong được minh oan. Cũng hoàn toàn có thể nêu đặc thù theo phẩm chất của nhân vật : ông Hai ( trong truyện ngắn “ Làng ” của Kim Lân ) là con người có tình yêu làng quê hoà quyện với tình yêu nước và niềm tin kháng chiến chống Pháp ; nhân vật Lục Vân Tiên được khắc hoạ thành mẫu người người anh hùng lí tưởng tuyệt đẹp : giàu lòng thương người, quả cảm và vị nghĩa cao quý, …

Yêu cầu về nội dung:

– Giới thiệu nhân vật cần nghiên cứu và phân tích với một vài nét chính như tên nhân vật, nhân vật của tác phẩm, tác giả nào, đặc thù cần nghiên cứu và phân tích .
– Dùng lí lẽ, dẫn chứng nghiên cứu và phân tích làm rõ đặc thù đó .
– Đánh giá nhân vật .

Yêu cầu về hình thức: như yêu cầu về hình thức chung của đoạn văn.

Ví dụ 1:

– Bài tập Viết đoạn văn tổng phân hợp dài 10 – 12 câu, nghiên cứu và phân tích Quang Trung là bậc kì tài quân sự chiến lược ( qua hồi 14 trong tác phẩm “ Hoàng Lê nhất thống chí ” của Ngô gia văn phái ) .
– Đoạn văn minh hoạ 1 :
Đọc hồi thứ 14 “ Hoàng Lê nhất thống chí ” của Ngô gia văn phái, ta thấy tác giả đã thiết kế xây dựng được một hình tượng kì vĩ trang trọng là người anh hùng áo vải Nguyễn Huệ ; Nguyễn Huệ ( xưng vương là Quang Trung ) là một bậc kì tài quân sự chiến lược ( 1 ). Khi nghe được tin cấp báo quân Thanh sang xâm lược nước ta, ông vạch phương hướng ràng ( 2 ). Ông trực tiếp chỉ huy đại binh tiến ra Bắc thần tốc, bí hiểm chưa từng thấy trong lịch sử dân tộc ( 3 ). Ông có tài điều binh khiển tướng, tài đó được bộc lộ rõ trong lời dụ của ông trước ba quân và bộc lộ trong cách xử tướng ( 4 ). Lời dụ của ông trước quân tướng sang sảng, hùng hồn như lời hịch lúc ra quân, kích thích lòng yêu nước, khơi gợi chí căm thù và khuyến khích ý thức lao vào cứu nước ( 5 ). Cách đánh giặc của ông phong phú, linh động, phong phú và đa dạng, luôn ở thế dữ thế chủ động khiến giặc trở tay không kịp ( 6 ). Khi thì vây hãm đánh giặc ở Hà Hồi, lúc thì áp sát đánh giặc quả cảm phát minh sáng tạo ở Ngọc Hồi, lúc đánh nghi binh ở đê Phố Yên Duyên, khi mai phục ở Đầm Mực, … ( 7 ) Quân Tây Sơn dưới sự chỉ huy của Quang Trung tiến quân như vũ bão khiến giặc đại bại “ thây chất đầy đồng, máu trôi đỏ nước ”, tướng Sầm Nghi Đống “ thắt cổ tự vẫn ”, Tôn Sĩ Nghị bỏ chạy về nước “ ngựa không kịp đóng yên ”, … ( 8 ) Quả thật, Quang Trung là bậc anh hùng lão luyện, là nhà quân sự chiến lược đại tài mà lịch sử vẻ vang đời đời ghi nhớ, nhân dân ta đời đời biết ơn ( 9 ). Xây dựng và khắc hoạ hình tượng người anh hùng Nguyễn Huệ là một thành công xuất sắc rực rỡ của những văn sĩ trong “ Ngô gia văn phái ” ( 10 ). Nó làm cho trang văn “ Hoàng Lê nhất thống chí ” thấm đẫm chủ nghĩa yêu nước, chủ nghĩa anh hùng Đại Việt ( 11 ) .
Mô hình cấu trúc đoạn văn : Đoạn văn tổng phân hợp :
Câu chủ đề bậc 1 : câu 1. Giới thiệu Quang Trung là bậc kì tài quân sự chiến lược .
Các câu tiến hành : câu 2 đến câu 8. Tài cầm quân của Nguyễn Huệ .
Câu chủ đề bậc 2 : câu 9,10, 11 ( chùm câu nhìn nhận : nhân vật, tác giả, tác phẩm )
– Đoạn văn minh hoạ 2 :
Đọc Hồi thứ 14 “ Hoàng Lê nhất thống chí ” ( Ngô gia văn phái ), hình tượng người anh hùng áo vải Nguyễn Huệ đã để lại trong tâm hồn ta ấn tượng không phai mờ ( 1 ). Nguyễn Huệ thật “ lão luyện dũng mãnh và có tài cầm quân ” ( 2 ). Ngày 24 tháng Chạp năm Mậu Thân ( 1788 ) nhận được tin cấp báo về thế giặc ở Thăng Long, để danh chính ngôn thuận xuất quân đánh giặc cõi Bắc, ông lên ngôi nhà vua lấy niên hiệu là Quang Trung ( 3 ). Ngày 25 còn ở Thuận Hoá thế mà ngày 19 đã hành quân tới Nghệ An, mộ thêm binh tinh, tổ chức triển khai duyệt binh và truyền hịch đánh giặc cứu nước ( 4 ). Chỉ hơn một ngày đêm, ông dã kéo quân tới Tam Điệp, lệnh cho tướng sĩ ăn tết trước, hẹn đến mùng 7 vào thành Thăng Long sẽ mở tiệc ăn mừng, rồi chia đại quân thành 5 đội binh lớn “ gióng trống lên đường ra Bắc ” ( 5 ). Ông đã lấy yếu tố giật mình để đánh thắng giặc : bắt sống hàng loạt quân giặc thám thính ở sông Thanh Quyết và đồn Hà Hồi ; vây hãm tàn phá đồn Ngọc Hồi, hàng vạn giặc bị giết “ thây nằm đầy đồng, máu chảy thành suối ” ( 6 ). Tại Đầm Mực làng Quỳnh Đô, giặc Thanh bị bủa vây “ quân Tây Sơn lùa voi cho giày đạp, chết đến hàng vạn người ” ( 7 ). Trong khi đó, một trận “ rồng lửa ” diễn ra ác liệt tại Khương Thượng, xác giặc chất thành 12 gò cao như núi ( 8 ). Nguyễn Huệ đã tiến công như vũ bão, khác nào “ Tướng ở trên trời rơi xuống, quân chui dưới đất lên ”, làm cho Tôn Sĩ Nghị “ sợ mất mật ngựa không kịp đóng yên, người không kịp mặc áo giáp … nhắm hướng bắc mà chạy ” ( 9 ). Trưa mùng 5, Nguyễn Huệ và đại quân kéo vào thành Thăng Long trước kế hoạch tác chiến 2 ngày ( 10 ). Chiến thắng Q. Đống Đa năm Kỉ Dậu ( 1789 ) đã dựng lên tượng đài trang trọng, hùng vĩ về vua Quang Trung để dân tộc bản địa ta đời đời tự hào và ngưỡng mộ :

“ Mà nay áo vải cờ đào

Giúp dân dựng nước biết bao công trình”

(“Ai tư vãn” - Ngọc Hân công chúa) (11).

Mô hình cấu trúc đoạn văn : Đoạn văn tổng phân hợp :
Câu chủ đề bậc 1 : câu 1. Giới thiệu nhận định và đánh giá về Nguyễn Huệ .
Các câu khai triển : câu 2 – 10. Chứng minh tài cầm quân của Nguyễn Huệ .
Câu chủ đề bậc 2 : câu 11. Cảm nghĩ về hình tượng người anh hùng .

Ví dụ 3:

– Bài tập Viết một đoạn văn diễn dịch, nghiên cứu và phân tích lòng yêu nghề, mê hồn việc làm của anh người trẻ tuổi trong tác phẩm “ Lặng lẽ Sa Pa ” của Nguyễn Thành Long ( kết thúc đoạn là một câu cảm thán ) .
– Đoạn văn minh hoạ :
Anh người trẻ tuổi trong truyện ngắn “ Lặng lẽ Sa Pa ” của Nguyễn Thành Long là một tình nhân nghề, mê hồn việc làm, có niềm tin nghĩa vụ và trách nhiệm cao. Công việc của anh là làm công tác làm việc khí tượng kiêm vật lí địa cầu với trách nhiệm đơn cử là đo gió, đo mưa, tính nắng, tính mây, đo sự chấn động của vỏ trá đất. Anh thao tác đó một mình ở đỉnh Yên Sơn cao 2600 mét, nơi chỉ có cây xanh và sương mù bao trùm quanh năm. Công việc anh làm khó khăn, thầm lặng nhưng có ý nghĩa giúp dự báo thời tiết để nhân dân ta sản xuất và chiến đấu. Phải là tình nhân nghề, mê hồn với việc làm, anh mới trụ vững ở đỉnh Yên Sơn, mới thắng lợi được sự đơn độc một mình. Đam mê với việc làm nên anh tìm thấy niềm vui trong việc làm “ Khi ta thao tác, ta với việc làm là đôi, sao có trể gọi là một mình được ”. Thật cảm động khi anh tâm sự bày tỏ với ông hoạ sĩ “ Công việc khó khăn như thế đấy, nhưng cất nó đi, cháu buồn chết đi được ”. Suy nghĩ của anh chính là tâm lý của thế hệ trẻ ở thập niên 70 của thế kỉ XX, thật đẹp biết bao ! ”
Mô hình cấu trúc đoạn văn : Đoạn văn diễn dịch :
Câu chủ đề : câu 1. Nêu đặc thù bao quát của anh người trẻ tuổi .
Các câu sau tiến hành chứng tỏ cho đặc thù đó .
Câu kết đoạn nhìn nhận tâm lý về lẽ sống đẹp của anh .

Ví dụ 4:

– Bài tập
Viết một đoạn văn khoảng chừng 10 – 12 câu, theo cách lập luận diễn dịch nghiên cứu và phân tích về đặc thù điển hình nổi bật của nhân vật ông Hai trong truyện Ngắn “ Làng ” của Kim Lân. Đoạn văn có sử dụng yếu tố miêu tả, biểu cảm ( gạch chân yếu tố miêu tả, biểu cảm đó ) .
– Đoạn văn minh hoạ :
Ông Hai trong truyện ngắn “ Làng ” của kim Lân là nhân vật nổi bật cho người nông dân trong kháng chiến chống Pháp có tình yêu làng, yêu nước cảm động. Ông Hai yêu làng Chợ Dầu của mình nên thường khoe và tự hào làng của ông là làng cách mạng, làng kháng chiến. Vì thực trạng ông phải đi tản cư, ông luôn nhớ về làng “ Chao ôi, lão thấy nhớ làng mình quá ! ”. Gặp đoàn tản cư ông lão hỏi thăm tin tức làng Chợ Dầu thì được người tản cư cho biết làng ông làm Việt gian theo Tây. Ông cảm thấy đau đớn, xấu hổ “ da mặt tê rân rân, cổ nghẹn đắng lại, không thở được ”, “ ông cúi gằm mặt, lảng đi về nhà ”. Tin dữ ám ảnh ông, biến ông thành con người khác, chỉ ru rú ở nhà không dán ra ngoài, hay cáu bẳn, gắt gỏng. Khi mụ chủ nhà có dự tính đuổi khéo mái ấm gia đình ông, ông rơi vào trạng thái bế tắc, vô vọng. Ở thực trạng đó ông đấu tranh giằng xé : hay là về làng ? Nhưng vừa nghĩ ông đã gạt phắt đi vì về làng tức là theo Tây, bỏ Cụ Hồ, bỏ kháng chiến. Trong sự bế tắc đó, ông tâm sự với con út như một cách ngỏ lòng mình rằng : ở ông, tình yêu làng, trung thành với chủ với cách mạng, với kháng chiến không khi nào biến hóa. Khi được tin cải chính, ông Hai như người chết sống lại, ông lại sung sướng đi khoe làng bị đốt, nhà mình bị cháy. Đó là dẫn chứng hùng hồn chứng tỏ làng ông là làng Cách mạng, làng kháng chiến .
Mô hình cấu trúc đoạn văn : Đoạn văn diễn dịch :
Câu chủ đề là câu mở đoạn : nêu đặc thù điển hình nổi bật của nhân vật ông Hai .
Các câu sau tiến hành chứng tỏ lòng yêu làng, yêu nước của ông Hai .

Ví dụ 5:

– Bài tập – Viết một đoạn văn theo kiểu quy nạp, nghiên cứu và phân tích tâm hồn trong sáng, mơ mộng, ý thức gan góc của cô người trẻ tuổi xung phong Phương Định trong tác phẩm “ Những ngôi sao 5 cánh xa xôi ” của nhà văn Lê Minh Khuê. Trong đoạn văn, sử dụng tối thiểu hai phép link câu ( gạch dưới những từ ngữ này )
– Đoạn văn minh hoạ :
“ Những ngôi sao 5 cánh xa xôi ” của nữ nhà văn Lê Minh Khuê kể về ba nữ người trẻ tuổi xung phong là Nho, Phương định và chị Thao làm thành “ tổ thám thính mặt đường ”. Họ ở trên một cao điểm giữa một vùng trong điểm trên tuyến đường Trường Sơn – con đường huyết mạch, con đường nối hậu phương miền Bắc với tiền phương miền Nam, con đường trọng điểm của cuộc cuộc chiến tranh nhân dân thần thánh. Cả ba cô gái trong tác phẩm đều đáng mến, đáng cảm phục. Nhưng người đọc vẫn có ấn tượng thâm thúy nhất với Phương Định. Vốn là một cô gái thành phố, thích mơ mộng, cô có một thời học viên hồn nhiên, vô tư bên người mẹ, một căn buồng nhỏ ở một đường phố yên tĩnh. Những kỉ niệm ấy luôn sống lại trong cô ngay giữa mặt trận kinh hoàng. Nó vừa là niềm khao khát, vừa làm dịu mát tâm hồn cô trong thực trạng stress, quyết liệt. Vào mặt trận đã ba năm, đã quen với những thử thách và nguy hại, giáp mặt hằng ngày với cái chết, nhưng ở cô cũng như ở đồng đội không mất đi sự hồn nhiên, trong sáng và những tham vọng về tương lai. Định còn là một cô gái rất hồn nhiên, yêu đời và thích hát. Định hát ngay trong những khoảnh khắc “ yên lặng ”, khi máy bay thám thính bay rè rè. Cô hát cả khi “ máy bay rít, bom nổ, nổ trên cao điểm, cách cái hang này khoảng chừng 300 mét ”. Đúng là “ tiếng hát át tiếng bom ”. Cô yêu quý hai người đồng đội, đặc biệt quan trọng cô dành tình cảm và niềm cảm phục cho toàn bộ những chiến sỹ mà cô gặp hằng đêm trên trọng điểm của con đường ra mặt trận. Cũng giống như những cô gái mới lớn, Phương Định nhạy cảm và chăm sóc tới hình thức của mình : “ Nói một cách nhã nhặn tôi là một cô gái khá, hai bím tóc dày tương đối mềm, cái cổ cao tự tôn như đài hoa loa kèn. Còn mắt tôi thì những anh lái xe bảo : Cô có cái nhìn sao mà xa xăm ! ”. Cô biết mình được nhiều người, nhất là những anh lính trẻ chú ý và có thiện cảm. Điều đó làm cô thấy vui và cả tự hào nhưng chưa dành riêng tình cảm của mình cho một ai. Nhạy cảm nhưng cô lại không hay thể hiện tình cảm của mình, tỏ ra kín kẽ giữa đám đông, tưởng như thể kiêu kì. Phương Định hay hồi tưởng về những kỉ niệm của tuổi học trò hồn nhiên, vô tư pha một chút ít tinh nghịch và mơ mộng của một thiếu nữ : “ Cô hay ngồi trên thành hành lang cửa số để hát, hát say sưa đến nỗi suýt lộn nhào xuống đất ” ! Công việc phá bom so với cô là một việc làm quen thuộc nhưng cũng rất nguy khốn. Thậm chí một ngày phá tới năm quả bom. Mỗi lần là một thử thách với giây thần kinh cho tới từng cảm xúc. Nhân vật Phương Định còn để lại trong lòng người đọc những tình cảm thâm thúy bởi chính tâm hồn trong sáng, mộng mơ của cô. Giữa tuyến lửa Trường Sơn, cô vẫn dành một khoảng chừng tâm hồn mình nhớ về hình ảnh người mẹ, nhớ về TP.HN, nhớ về những ngôi sao 5 cánh trên khung trời thành phố, nhớ về cái vòm tròn của nhà hát. Tất cả những kỉ niệm đó chính là niềm động viên, khuyến khích cô gái triển khai xong trách nhiệm cao quý của mình. Hình ảnh của Phương Định cùng những đồng đội, với vẻ đẹp của lòng dũng mãnh, vẻ đẹp của ý thức sáng sủa, yêu đời, vẻ đẹp của tâm hồn trong sáng mãi mãi lộng lẫy, toả sáng như những ngôi sao 5 cánh trên khung trời .
Mô hình cấu trúc đoạn văn : Đoạn văn quy nạp :
– Các câu trên nghiên cứu và phân tích, chứng tỏ những vẻ đẹp của nhân vật Phương Định .
– Câu kết đoạn nêu cảm nhận, nhìn nhận về nhân vật .
Phép link :
– Phép nối : Cả … nhưng .
– Phép thế : nữ người trẻ tuổi … họ … đồng đội ; Phương Định … cô gái … cô .

Luyện tập:

– Viết một đoạn văn có sử dụng phép lặp, nghiên cứu và phân tích nhân vật Vũ Nương trong tác phẩm “ Chuyện người con gái Nam Xương ” của nhà văn Nguyễn Dữ .
– Viết một đoạn văn có sử dụng phép nối, nghiên cứu và phân tích nhân vật ông Hai trong tác phẩm “ Làng ” của Kim Lân .
– Viết một đoạn văn có sử dụng phép thế, nghiên cứu và phân tích nhân vật anh người trẻ tuổi trong tác phẩm “ Lặnh lẽ Sa Pa ” của Nguyễn Thành Long .
– Viết một đoạn văn quy nạp có sử dụng than từ, nghiên cứu và phân tích tình yêu ba mãnh liệt của bé Thu trong truyện “ Chiếc lược ngà ” của Nguyễn Quang Sáng .
– Viết một đoạn văn theo kiểu diễn dịch, nghiên cứu và phân tích tâm hồn trong sáng, mơ mộng, niềm tin dũng mãnh của cô người trẻ tuổi xung phong Phương Định trong tác phẩm “ Những ngôi sao 5 cánh xa xôi ” của nhà văn Lê Minh Khuê. Trong đoạn văn, sử dụng tối thiểu hai phép link câu ( gạch dưới những từ ngữ này )

6. Đoạn văn phân tích hiệu quả nghệ thuật của biện pháp tu từ.

Hướng dẫn viết đoạn:

Yêu cầu về nội dung:

– Xác định đúng chuẩn câu thơ, câu văn trích trong tác phẩm nào, của tác giả nào, nội dung phản ánh là gì ; giải pháp tu từ được sử dụng trong câu đó là giải pháp gì .
– Phân tích hiệu suất cao tu từ của giải pháp tu từ trong việc biểu lộ nội dung .
– Đánh giá câu thơ, câu văn đó .

Yêu cầu về hình thức: như yêu cầu về hình thức chung của đoạn văn.

Ví dụ 1:

– Bài tập
Viết một đoạn văn nghiên cứu và phân tích giá trị gợi hình và biểu cảm của những từ láy trong hai câu thơ sau :

“ Một bếp lửa chờn vờn trong sương sớm

Một bếp lửa ấp iu nồng đượm”.

( “ Bếp lửa” - Bằng Việt)

– Đoạn văn minh hoạ :
Đây là hai câu thơ mở đầu bài thơ “ Bếp lửa ”, khơi nguồn cho kí ức Bằng Việt từ nơi xa nhớ về quê nhà, nhớ về người bà kính yêu của mình :

“ Một bếp lửa chờn vờn trong sương sớm

Một bếp lửa ấp iu nồng đượm”.

Nhà thơ nhớ về những kỉ niệm gắn với hình ảnh “ nhà bếp lửa ” : “ Một nhà bếp lửa chờn vờn trong sương sớm ”. Từ láy tượng hình “ chờn vờn ” gợi ánh lửa cháy bập bùng được nhìn qua làn sương mỏng mảnh giăng giăng buổi sớm. Đó là một hình ảnh thực in dấu trong tâm khảm, được nhà thơ nhớ lại nó thành một hình ảnh huyền ảo trong ánh hồi quang, mang đầy kỉ niệm đẹp về nhà bếp lửa quê nhà. Từ hình ảnh ấy nhà thơ cảm nhận được một sức ấm nóng toả ra không riêng gì từ nhà bếp lửa hồng sớm mai : “ Một nhà bếp lử ấp iu nồng đượm ”. Từ láy tượng hình “ ấp iu ” trong câu thơ có giá trị biểu cảm cao, gợi đôi bàn tay nhóm lửa khôn khéo, tần tảo, chịu thương, chịu khó của bà “ mỗi sớm, mỗi chiều lại nhà bếp lửa bà nhen ”. Đồng thời từ “ ấp iu ” còn gợi tấm lòng chăm chút yêu thương của tình bà dành cho cháu trong suốt những năm tháng tuổi thơ sống bên bà. Tình cảm bà cháu lớn lên cùng hình ảnh nhà bếp lửa ngày càng “ nồng đượm ”. Với sự góp mặt của hai từ láy “ chờn vờn ”, “ ấp iu ” khiến cho câu thơ mang nặng kỉ niệm về kí ức ân tình, về nhà bếp lửa, về tấm lòng bà, về tình bà cháu thiêng liêng .

Ví dụ 2:

– Bài tập
Viết một đoạn văn tổng phân hợp trình diễn cảm nhận của em về hai câu thơ :

“ Cỏ non xanh tận chân trời

Cành lê trắng điểm một vài bông hoa”.

( “Truyện Kiều” - Nguyễn Du)

( Trong đó có sử dụng câu văn nhìn nhận, so sánh câu thơ của Nguyễn Du với câu thơ cổ Trung Quốc có nội dung tựa như ) .
– Đoạn văn minh hoạ :
Hai câu thơ trên trích trong bài “ Cảnh mùa xuân ” ( “ Truyện Kiều ” – Nguyễn Du ) là hai câu thơ rực rỡ tả cảnh vạn vật thiên nhiên mùa xuân trong tiết thanh minh. Nguyễn Du không miêu tả nhiều mà ông chỉ chọn tả một số ít hình ảnh rực rỡ, tiêu biểu vượt trội, đó là hình ảnh “ cỏ non xanh ” tận chân trời, “ cành lê trắng ” điểm vài bông hoa. Cỏ xanh non, xanh tươi mơn mởn, mỡ màng được trải dài đến tận chân trời có vẻ như còn được nối với xanh của khung trời mùa xuân. Thảm cỏ non làm nền để làm điển hình nổi bật vẻ đẹp của mấy cành lê đang ra hoa, hoa nở điểm xuyết trên cành. Bằng thẩm mỹ và nghệ thuật hòn đảo ngữ “ trắng điểm ”, tác giả đã tạo nên một điểm nhấn cho bức tranh, tô đậm sắc trắng tinh khiết của hoa lê điển hình nổi bật trên nền xanh non của cỏ. Hai câu thơ của Nguyễn Du thực ra có mượn hai câu thơ cổ của Trung Quốc :

	“ Phương thảo liên thiên bích

	Lê chi sổ điểm hoa”

	( Cỏ thơm liền với trời xanh

	Cành lê có điểm một vài bông hoa)

Hai câu thơ cổ Trung Quốc chỉ gợi mà không tả, còn hai câu thơ của Nguyễn Du tả rõ sắc tố khiến câu thơ sinh động, có hồn với sắc tố tươi tắn đậm chất hội hoạ. Từ câu thơ ngũ ngôn mang phong vị Đường thi, dưới ngòi bút tài hoa của Nguyễn Du thành câu thơ lục bát uyển chuyển mang đậm hồn thơ dân tộc bản địa. Chỉ với hai câu thơ tả cảnh với bút pháp chấm phá, Nguyễn Du cho ta cảm nhận được bức tranh xuân tươi tắn, tràn trề sức sống phơi phới của mùa xuân .
Đoạn văn có quy mô cấu trúc tổng phân hợp :
– Câu mở đoạn là câu chủ đề bậc 1 : Nêu ấn tượng chung về hai câu thơ Nguyễn Du .
– Các câu tiếp tiến hành nghiên cứu và phân tích giá trị nội dung và thẩm mỹ và nghệ thuật của hai câu thơ đó, có so sánh với hai câu thơ cổ Trung Quốc .
– Câu kết đoạn là câu chủ đề bậc 2 : Nêu nhận xét về giá trị hai câu thơ đó .

Ví dụ 3:

– Bài tập
Viết một đoạn văn ngắn nghiên cứu và phân tích hiệu suất cao thẩm mỹ và nghệ thuật được sử dụng trong hai câu thơ sau ( trong đó có sử dụng câu lan rộng ra thành phần, gạch chân câu đó ) :

	“ Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi

	 Mặt trời của mẹ em nằm trên lưng”

		( “ Khúc hát ru những em bé trên lưng mẹ” - Nguyễn Khoa Điềm)

– Đoạn văn minh hoạ :
Trong cuộc chiến tranh khó khăn, Open những con người giàu đức hi sinh, góp sức hết mình cho quốc gia. Tiêu biểu cho những con người đó là bà mẹ Tà – ôi, Nguyễn Khoa Điềm đã khắc hoạ hình ảnh của bà mẹ :

	“ Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi

	Mặt trời của mẹ em nằm trên lưng”

Với hai câu thơ này, người đọc thấy hiện ra trước mắt hình ảnh bà mẹ Tà – ôi địu con lên núi Ka – lưi trỉa bắp thật thân thương. Trong thơ của Nguyễn Khoa Điềm có dãy núi hoang sơ, có nương bắp đang trồng, có mặt trời trên đỉnh núi, có “ mặt trời ” trên sống lưng mẹ. Hình ảnh mặt trời ở câu thơ thứ nhất là mặt trời của tự nhiên, của thiên hà toả sáng đem sự sống đến cho vạn vật. Còn ở câu thơ thứ hai, hình ảnh mặt trời mang ý nghĩa ẩn dụ thật độc lạ. Em bé Cu – tai nằm trên sống lưng mẹ được tác giả ví như “ mặt trời của mẹ ”. Em là mặt trời bé nhỏ, đáng yêu, ấm cúng của lòng mẹ. Em là ánh sáng là niềm vui, là bảo vật, là niềm hạnh phúc của đời mẹ. Hai hình ảnh sóng đôi “ mặt trời của bắp ”, “ mặt trời của mẹ ” tạo nên một sự liên tưởng giật mình, mê hoặc. Mặt trời có ý nghĩa với muôn loài thế nào thì em Cu – tai có ý nghĩa thiêng liêng với đời mẹ như thế. Với cách viết như vậy, Nguyễn Khoa Điềm đã tạo ra một câu thơ hay, độc lạ trong thơ văn minh .
Câu lan rộng ra thành phần bổ ngữ : Với hai câu thơ này, người đọc thấy hiện ra trước mắt hình ảnh bà mẹ Tà – ôi địu con lên núi Ka – lưi trỉa bắp thật thân thương .
– Đề ngữ : Với hai câu thơ này .
– Chủ ngữ : người đọc .
– Vị ngữ : thấy hiện ra trước mắt hình ảnh bà mẹ Tà – ôi địu con lên núi Ka – lưi trỉa bắp thật thân thương .
– Động từ TT : thấy .
– Bổ ngữ : hiện ra trước mắt hình ảnh bà mẹ Tà – ôi địu con lên núi Ka – lưi trỉa bắp thật thân thương .
– Trong bổ ngữ có :
+ Chủ ngữ : mắt hình ảnh bà mẹ Tà – ôi địu con lên núi Ka – lưi trỉa bắp .
+ Vị ngữ : thật thân thương .

Ví dụ 4:

– Bài tập Viết một đoạn văn nghiên cứu và phân tích giá trị tu từ của những thanh bằng trong câu thơ cuối của khổ thơ sau :

	“ Không có kính ừ thì ướt áo

	Mưa tuôn, mưa xối như ngoài trời

	Chưa cần thay, lái trăm cây số nữa

	Mưa ngừng, gió lùa mau khô thôi”.

– Đoạn văn minh hoạ :
Khổ thơ thứ tư, nhà thơ lại liên tục ghi lại những gian nan mà người lính đã trải qua :

	“ Không có kính ừ thì ướt áo

	Mưa tuôn, mưa xối như ngoài trời

	Chưa cần thay, lái trăm cây số nữa

	Mưa ngừng gió lùa mau khô thôi”.

Lại một lần nữa, người đọc phát hiện hình ảnh người lái xe trong cái vẻ ngang tàng, gật đầu mọi thử thách : “ Ừ thì ướt áo ” như một tiếng tặc lưỡi. Luôn luôn là một thái độ bất cần, mặc kệ thực trạng. Khó khăn, khó khăn cũng không làm tác động ảnh hưởng đến ý chí của họ, không gì ngăn nổi bánh xe lăn, không gì cản được trái tim người chiến sỹ hướng về tiền phương. Nhiệt tình cách mạng của người lái xe không còn là trừu tượng nữa mà được tính bằng cung đường “ lái trăm cây số nữa ”. Những cung đường ấy trong mưa bom bão đạn phải trả bằng mồ hôi xương máu. Gian khổ là vậy, nhưng hình ảnh người lái xe vẫn phơi phới niềm tin, tràn trề nghị lực đã được bộc lộ qua câu thơ cuối khổ bốn :

	“ Mưa ngừng, gió lùa mau khô thôi”.

Một câu thơ với cấu trúc khá đặc biệt quan trọng, có bảy từ mà đến sáu thanh bằng góp thêm phần diễn đạt sự lâng lâng bay bổng. Trong thực trạng nghiệt ngã không chỉ ở mưa bom bão đạn của quân địch mà còn là “ mưa rừng Trường Sơn ” – những cơn mưa lũ xối xả, người chiến sỹ lái xe không hề chùn bước, ngại ngùng. Trái lại, như thép đã tôi luyện, họ càng dày dạn, vững vàng, coi mưa gió là chuyện thường. Ngồi sau vô lăng, chạy xe trong mưa rừng, tranh thủ từng phút vượt qua cung đường dài đầy nguy khốn để đưa hàng tới đích ship hàng tiền phương. Câu thơ không chỉ là miêu tả, không riêng gì là lời tự động viên, đằng sau câu thơ là một tâm hồn yêu đời sáng sủa, một tính cách tươi tắn đầy chất lính .

Ví dụ 5:

– Bài tập Viết một đoạn văn phân tích giá trị tu từ của biện pháp hoán dụ trong khổ thơ cuối bài thơ “ Bài thơ về tiểu đội xe không kính” của Phạm Tiến Duật:

“ Không có kính, rồi xe không có đèn

Không có mui xe, thùng xe có xước

Xe vẫn chạy vì miền Nam phía trước

Chỉ cần trong xe có một trái tim”.

– Đoạn văn minh hoạ:

Khổ cuối đã làm điển hình nổi bật cái kinh hoàng và quyết liệt của cuộc chiến tranh. Chiếc xe mang đầy thương tích :

“ Không có kính, rồi xe không có đèn

Không có mui xe, thùng xe có xước”

Hai dòng thơ với sự tập hợp của ba cái “ không có ” và chỉ có một cái “ có ”. Tất cả đã khắc hoạ lên trước mắt người đọc hình ảnh những chiếc xe vận tải đường bộ quân sự chiến lược mang đầy thương tích cuộc chiến tranh. Nhưng những chiếc xe không kính đó vẫn chạy bon bon trên đường Trường Sơn với một niềm tự hào, khẳng định chắc chắn dáng đứng và tâm thế của người lính – bộc lộ tuổi trẻ Nước Ta :

“ Chỉ cần trong xe có một trái tim”

Hình ảnh hoán dụ “ trái tim ” là hình tượng của ý chí, của bầu nhiệt huyết, của khát vọng tự do, hoà bình cháy bỏng trong tim người chiến sỹ. Không mà lại có, cái có của người lính lái xe là một trái tim, một người yêu nước, một lòng khao khát giải phóng miền Nam thì tổng thể những cái thiếu kia đâu có hề gì. Vậy đó, khí phách ngang tàng mà vẫn tha thiết yêu thương, đó là anh lính lái xe thời chống Mĩ của Phạm Tiến Duật .

Luyện tập:

– Phân tích ý nghĩa của các từ láy trong đoạn thơ:

“ Nao nao dòng nước uốn quanh

Nhịp cầu nho nhỏ cuối ghềnh bắc ngang

Sè sè nắm đất bên đàng

Rầu rầu ngọn cỏ nửa vàng nửa xanh”

		( Trích “ Truyện Kiều” - Nguyễn Du).

– Trong câu thơ “Giếng nước gốc đa nhớ người ra lính”, nhà thơ đã sử dụng biện pháp tu từ gì? Nêu rõ hiệu quả nghệ thuật của biện pháp tu từ ấy.

– Em hãy phân tích cái đặc sắc của hai câu thơ sau:

“ Quê hương anh nước mặn đồng chua

Làng tôi nghèo đất cày lên sỏi đá”

	( Trích “Đồng chí” – Chính Hữu)

– Nói về nỗi nhớ gia đình, quê hương của anh bộ đội Cụ Hồ trong những năm dài máu lửa, Chính Hữu đã viết: “ Giếng nước gốc đa nhớ người ra lính”. Em hãy cho biết cái hay của câu thơ là ở chỗ nào?

– Xác định và chỉ rõ tác dụng của biện pháp tu từ được sử dụng ở câu cuối cùng của bài thơ “ Bài thơ về tiểu đội xe không kính” ( Phạm Tiến Duật): “ Chỉ cần trong xe có một trái tim”.

– Phân tích tác dụng của biện pháp tu từ trong hai câu thơ sau:

“ Mặt trời xuống biển như hòn lửa

Sóng đã cài then, đêm sập cửa”

		( Trích “Đoàn thuyền đánh cá” – Huy Cận) 

– Em hãy phân tích ý nghĩa của biện pháp tu từ trong đoạn thơ sau:

“ Thuyền ta lái gió với buồm trăng

Lướt giữa mây cao với biển bằng

Ra đậu dặm xa dò bụng biển

Dàn đan thế trận lưới vây giăng”

	( Trích “ Đoàn thuyền đánh cá” – Huy Cận).

– Phân tích ý nghĩa tu từ trong hai câu thơ sau:

“ Biển cho ta cá như lòng mẹ

Nuôi lớn đời ta tự buổi nào”

	( Trích “ Đoàn thuyền đánh cá” – Huy Cận)

– Em hãy phân tích ý nghĩa của biện pháp tu từ trong đoạn thơ sau:

“ Câu hát căng buồm với gió khơi

Đoàn thuyền chạy đua cùng mặt trời

Mặt trời đội biển nhô màu mới

Mắt cá huy hoàng muôn dặm phơi”.

( Trích “ Đoàn thuyền đánh cá” – Huy Cận).

– Phân tích ý nghĩa tu từ trong đoạn thơ sau:

“ Rồi sớm rồi chiều  lại bếp lửa bà nhen

Một ngọn lửa, lòng bà luôn ấp ủ

Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng…”

	Trích “ Bếp lửa” - Bằng Việt)

– Phân tích ý nghĩa tu từ trong đoạn thơ sau:

“ Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi

Mặt trời của mẹ, em nằm trên nương”

( Trích “ Khúc hát ru những em bé ngủ trên lưng mẹ” - Nguyễn Khoa Điềm)

– Em hãy phân tích ý nghĩa của biện pháp tu từ trong những câu thơ sau đây:

“Ơi con chim chiền chiện

Hót chi mà vang trời

Từng giọt long lanh rơi

Tôi đưa tay tôi hứng”.

	( Trích “ Mùa xuân nho nhỏ” – Thanh Hải)

– Em hãy phân tích ý nghiã biện pháp tu từ trong những câu thơ sau đây:

“ Một mùa xuân nho nhỏ

Lặng lẽ dâng cho đời

Dù là tuổi hai mươi

Dù là khi tóc bạc”

	(Trích “ Mùa xuân nho nhỏ” – Thanh Hải)

– Xác định và chỉ rõ tác dụng của biện pháp tu từ được sử dụng ở trong những câu thơ sau:

“Ôi! Hàng tre xanh xanh Việt Nam

Bão táp mưa sa đứng thẳng hàng”.

	( Trích “ Viếng lăng Bác” - Viễn Phương)

– Xác định và chỉ rõ tác dụng của biện pháp tu từ được sử dụng trong những câu thơ sau:

“ Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng

Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ”.

	( Trích “ Viếng lăng Bác” - Viễn Phương)

– Phân tích tác dụng của biện pháp tu từ được sử dụng trong những câu thơ sau:

“ Ngày ngày dòng người đi trong thương nhớ

Kết tràng hoa dâng bảy mươi chín mùa xuân”

	( Trích “ Viếng lăng Bác” - Viễn Phương)

– Viết đoạn văn tổng phân hợp trong đó có sử dụng câu hỏi tu từ, phân tích cái hay được sử dụng trong khổ thơ cuối bài “ Đồng chí” của Chính Hữu:

“Đêm nay, rừng hoang sương muối

Đứng cạnh bên nhau chờ giặc tới

Đầu súng trăng treo”.

– Viết đoạn văn trình bày cảm nhận của em về hai câu thơ sau ( trong đó có sử dụng một câu ghép):

“ Võng mắc chông chênh đường xe chạy

Lại đi, lại đi trời xanh thêm”.

	( “ Bài thơ về tiểu đội xe không kính” - Phạm Tiến Duật)

7. Đoạn văn phân tích, cảm nhận về một đoạn văn, đoạn thơ.

Hướng dẫn viết đoạn:

Yêu cầu về nội dung:

– Xác định đúng mực đoạn thơ, đoạn văn trích trong tác phẩm nào, của tác giả nào .
– Đặc sắc về nội dung hoặc thẩm mỹ và nghệ thuật của đoạn là gì, nghiên cứu và phân tích nội dung và hiệu suất cao của giải pháp thẩm mỹ và nghệ thuật trong việc biểu lộ nội dung đó .
– Đánh giá đoạn thơ, đoạn văn đó ( hoàn toàn có thể tích hợp nhìn nhận về tác giả, tác phẩm ) .

Yêu cầu về hình thức: như yêu cầu về hình thức chung của đoạn văn.

Ví dụ 1:

– Bài tập
Viết một đoạn văn nghiên cứu và phân tích giá trị gợi hình và biểu cảm của hai hình ảnh thơ tuy nhiên đôi trong khổ thơ sau :

        “ Mùa xuân người cầm súng

	Lộc giắt đầy quang lưng.

	Mùa xuân người ra đồng,

           Lộc trải đầy nương mạ”.

( “ Mùa xuân nho nhỏ”- Thanh Hải)  

– Đoạn văn minh hoạ :
“ Mùa xuân nho nhỏ ” là bài thơ ngũ ngôn trường thiên của Thanh Hải sinh ra vào những ngày tháng cuối năm 1980. Nó được phổ nhạc thành ca khúc mùa xuân làm xao xuyến và say đắm lòng người. Bài thơ có những hình ảnh xuân của vạn vật thiên nhiên, của quốc gia, của con người thật đẹp, trong đó có bốn câu thơ nói về mùa xuân sản xuất và chiến đấu của nhân dân ta. Cấu trúc thơ song hành đối xứng để chỉ rõ hai trách nhiệm kế hoạch ấy :

“ Mùa xuân người cầm súng

Lộc giắt đầy quanh lưng.

Mùa xuân người ra đồng,

Lộc trải đầy nương mạ”.

“ Lộc ” là chồi non, cành biếc mơn mởn. Khi mùa xuân về cây cối đâm chồi nảy lộc. “ Lộc ” trong văn cảnh này tượng trưng cho vẻ đẹp mùa xuân và sức sống mãnh liệt của quốc gia. Người lính khoác trên sống lưng vành lá nguỵ trang xanh tươi, mang theo sức sống mùa xuân, sức mạnh của dân tộc bản địa để bảo vệ Tổ quốc. Người nông dân, đem mồ hôi và sức lao động chịu khó làm ra màu xanh cho ruộng đồng, “ trải dài nương mạ ” bát ngát quê nhà. Ý thơ vô cùng thâm thúy : máu và mồ hôi của nhân dân đã góp thêm phần tô điểm mùa xuân và để giữ lấy mùa xuân mãi mãi .

Ví dụ 2:

– Bài tập Viết đoạn văn diễn dịch trong đó có câu ghép ( gạch chân câu ghép đó ) : nghiên cứu và phân tích khổ thơ đầu bài thơ “ Sang thu ” của hữu Thỉnh :

	“ Bỗng nhận ra hương ổi

	Phả vào trong gió se

	Sương chùng chình qua ngõ

	Hình như thu đã về”.

– Đoạn văn minh hoạ :
“ Từ chiến hào tới thành phố ” là tập thơ – đoá hoa đầu mùa của Hữu Thỉnh, xuất bản vào tháng 5.1985. Cái duyên của nhà thơ – người lính lái xe thiết giáp này bộc lộ khá đậm đà ở một số ít bài thơ ngũ ngôn, trong đó có bài “ Sang thu ”. Mở đầu bài thơ là một nét chớm thu nơi đồng quê êm đềm, dịu dàng êm ả và thơ mộng được cảm nhận và miêu tả một cách tinh xảo, tài hoa :

“ Bỗng nhận ra hương ổi

Phả vào trong gió se

Sương chùng chình qua ngõ

Hình như thu đã về”.

Mùa thu là mùa đẹp nhất, đáng yêu nhất. nắng vàng tươi, trời xanh trong bát ngát. Có trăng sáng, có gió mát. Nhiều thi sĩ lâu nay đã nói thật hay, thật đẹp về thu :

“ Long lanh đáy nước in trời

Thành xây khói biếc non phơi bóng vàng”

( Nguyễn Du)

“Trời thu xanh ngắt mấy tầng cao

Cần trúc lơ phơ gió hắt hiu”

( Nguyễn Khuyến)

Hữu Thỉnh cũng góp cho thơ thu dân tộc bản địa một nét thu : đất trời, quê nhà ngày đầu thu, buổi chớm thu. Hình như đã nhiều ngày đêm chờ mong thu về, sớm nay nhà thơ khẽ reo lên :

	“ Bỗng nhận ra hương ổi

	Phả vào trong gió thu”

Mùa thu là mùa của trái chín : chuối tiêu trứng cuốc, chuối ngự vàng ươm, trái hồng đỏ mọng, … Hương vị thu là “ hương cốm mới ”, là hương thơm ngọt ngào của trái cây. Với Hữu Thỉnh, cái tín hiệu báo mùa thu đang tới là hương ổi nơi vườn quê ; cái hương thơm nồng nàn ấy, quen thuộc ấy đang “ phả vào trong gió se ”. Gió thu lành lạnh, khô khô, se se. Hương ổi toả ra nồng nàn như “ phả ” vào cảnh vật, được gió thu mang đi, làm ngây ngất hồn người. Hương ổi là một thi liệu độc lạ bộc lộ bút pháp nghệ thuật và thẩm mỹ Hữu thỉnh. Chữ “ bỗng ” trong câu thơ “ Bỗng nhận ra hương ổi ” diễn đạt sự kinh ngạc, niềm vui giật mình chợt đến, mới cảm nhận được, mới phát hiện ra. Không chỉ là hương ổi, là gió se, tín hiệu sang thu còn có sương thu :

	“ Sương chùng chình qua ngõ

	Hình như thu đã về”

Hai chữ “ chùng chình ” đã nhân hoá sương thu. Sương thu ngập ngừng vấn vương, chờ đón … một chút ít gì bâng khuâng. Nhìn thấy sương trắng nhạt phủ mờ ngõ nhỏ, nhà thơ cảm thấy thu đã về. Hai chữ “ hình như ” là phỏng đoán, nửa tin nửa ngờ. Nhà thơ cảm nhận bước tiến của mùa thu trong khoảnh khắc chớm thu không chỉ bằng khứu giác ( nhận ra hương ổi ), không riêng gì bằng xúc giác ( gió se ), bằng thị giác ( sương chùng chình qua ngõ ) mà còn bằng toàn bộ sự rung động của tâm hồn, linh hồn. Bâng khuâng, rạo rực, rung động và rối loạn. Không gian thẩm mỹ và nghệ thuật, thời hạn nghệ thuật và thẩm mỹ và tâm trạng nghệ thuật và thẩm mỹ đồng hiện khá tinh xảo, đầy chất thơ .
Mô hình cấu trúc đoạn văn : Đoạn văn diễn dịch :
– Câu chủ đề : “ Mở đầu bài thơ … tinh xảo, tài hoa ” nêu rực rỡ khổ thơ .
– Các câu khai triển nghiên cứu và phân tích cảm nhận những rực rỡ đó .
Câu ghép được gạch chân .

Ví dụ 3:

– Bài tập Viết một đoạn văn phát biểu cảm nhận của em về tình mẹ qua đoạn thơ sau trong bài thơ “ Con cò ” của Chế Lan Viên ( trong đó, kết thúc đoạn là một câu hỏi tu từ ) :

“Ngủ yên! Ngủ yên! Ngủ yên!

Cành có mềm,mẹ đã sẵn tay nâng!

Trong lời ru của mẹ thấm hơi xuân!

Con chưa biết con cò, con vạc

Con chưa biết những cành mềm mẹ hát

Sữa mẹ nhiều, con ngủ chẳng phân vân.”

– Đoạn văn minh hoạ :
Tình mẫu tử thiêng liêng tự cổ chí kim là đề tài muôn thuở của những văn nhân, thi sĩ. Mỗi tác giả khai thác đề tài này ở những góc nhìn khác nhau. Chế Lan Viên với bài thơ “ Con cò ” đã nói về sự nâng đỡ êm ả dịu dàng và bền chắc của người mẹ so với những con. Bài thơ mở màn là lời ru của mẹ bên nôi, đưa con vào giấc ngủ êm đềm, chập chờn cánh cò, cánh vạc trong ca dao xưa … rồi hình ảnh cò mẹ lặn lội kiếm ăn đêm hôm để nuôi đàn con bé nhỏ, chẳng may “ đậu phải cành mềm, lộn cổ xuống ao ” … lời ru của mẹ tiềm ẩn nỗi ngậm ngùi xót thương cho những thân phận khó khăn vất vả, nhọc nhằn trong đời sống thời xưa. Ngắm nhìn con ngủ say, mẹ càng thấy con của mẹ như mong muốn được sống khá đầy đủ, no ấm trong vòng tay mẹ :

“Ngủ yên! Ngủ yên! Ngủ yên!

Cành có mềm,mẹ đã sẵn tay nâng!

Trong lời ru của mẹ thấm hơi xuân!

Con chưa biết con cò, con vạc

Con chưa biết những cành mềm mẹ hát

Sữa mẹ nhiều, con ngủ chẳng phân vân.”

Mẹ đã dành cho con thơ toàn bộ : cánh tay dịu hiền của mẹ, lời ru câu hát êm đềm của mẹ, dòng sữa ngọt ngào của mẹ. những hoán dụ nghệ thuật và thẩm mỹ ấy đã hình tượng hoá tình mẫu tử bát ngát. Nhịp thơ cũng là nhịp võng, nhịp cánh nôi nhẹ đưa, vỗ về. Điệp ngữ “ ngủ yên ”, “ con chưa biết ” và “ con cò ” láy đi láy lại nhiều lần làm cho giọng thơ trở nên đầm ấm, ngọt ngào, tha thiết dìu dịu chan chứa niềm hạnh phúc yêu thương. Lời ru đậm đà tình nghĩa, chứa đựng lời dạy về đạo lí làm người, qua âm hưởng, nhịp điệu trầm bổng theo tháng ngày mà thấm vào máu thịt, vào tâm hồn của đứa con yêu. Đọc những câu thơ như vậy, ai mà không xúc động trước tình mẹ bát ngát như biển rộng, bất tận như suối nguồn ?
Câu kết đoạn là câu hỏi tu từ .

Ví dụ 4:

– Bài tậpViết một đoạn văn quy nạp nêu cảm nhận của em về đoạn văn miêu tả tâm lí nhân vật ông Hai ( trong “ Làng ” của Kim Lân ) khi nghe tin làng Chợ Dầu theo giặc .
– Đoạn văn minh hoạ :
Trong lúc ông Hai đang hồ hởi với những chiến tích kháng chiến, những gương dũng mãnh anh hùng của quân và dân ta thì ông như bị sét đánh về cái tin “ dữ ” cả làng Chợ Dầu “ Việt gian theo Tây ” … “ vác cờ thần ra hoan hô ” lũ giặc cướp ! Ông tủi nhục cúi gằm mặt xuống mà đi, nằm vật ra giường như bị ốm nặng, nước mắt cứ tràn ra, có lúc ông chửi thề một cách chua chát ! Ông sống trong thảm kịch triền miên. Vợ con ông vừa buồn vừa sợ, “ gian nhà lặng đi, hiu hắt ”. Ông sợ mụ chủ nhà … có lúc ông nghĩ quẩn “ hay là quay về làng ” … nhưng rồi ông lại nhất quyết : “ Làng thì yêu thật, nhưng làng theo Tây mất rồi thì phải thù ! ”. Cuộc đối thoại giữa hai bố con ông là một diễn biến cảm động và mê hoặc :
… – “ À, thầy hỏi con nhé. Thế con ủng hộ ai ? ”
– Ủng hộ Cụ Hồ Chí Minh muôn năm ! ”
Nghe con ngây thơ nói mà nước mắt ông chảy ròng ròng trên hai má … lòng trung thành với chủ của cha con ông, của hàng triệu nông dân Nước Ta so với lãnh tụ là vô cùng thâm thúy, kiên trì. Vẻ đẹp tâm hồn ấy của họ rất đáng tự hào, ca tụng. Kim Lân rất thâm thúy và tinh xảo khi miêu tả những biến thái vui, buồn, lo, sợ, … của người nông dân về cái làng quê của mình. Họ đã yêu làng trong tình yêu nước, đặt tình yêu nước lên trên tình yêu làng. Đó là một bài học kinh nghiệm vô cùng quý giá và thâm thúy của ông Hai đem đến cho tất cả chúng ta. Đọc xong đoạn văn, tất cả chúng ta bồi hồi xúc động về tình yêu làng của ông Hai, về nghệ thuật và thẩm mỹ kể chuyện tạo trường hợp mê hoặc, bồn chồn của nhà văn Kim Lân .

Ví dụ 5:

– Bài tập Viết một đoạn văn tổng phân hợp, phát biểu cảm nhận của em khi đọc đoạn văn sau trong tác phẩm “ Bến quê ” của Nguyễn Minh Châu :
“ Bên kia những cây bằng lăng, tiết trời đầu thu đem đến cho con sông Hồng một màu đỏ nhạt, mặt sông như rộng thêm ra. Vòm trời cũng như cao hơn. Những tia nắng sớm đang từ từ chuyển từ mặt nước lên những khoảng chừng bờ bãi bên kia sông, và cả một vùng phù sa truyền kiếp của bãi bồi ở bên kia sông Hồng lúc này đang phô ra trước khuôn hành lang cửa số của gian gác nhà Nhĩ một thứ màu vàng thau xen với màu xanh non – những sắc màu quen thuộc quá như da thịt, hơi thở của đất màu mỡ … ” .
Đoạn văn minh hoạ :
Vẻ đẹp của vạn vật thiên nhiên trong một buổi sáng đầu thu được miêu tả qua cái nhìn và cảm hứng tinh xảo của nhân vật Nhĩ. Cảnh vật được miêu tả theo tầm nhìn của Nhĩ từ gần đến xa, tạo thành một khoảng trống có nhiều sâu, chiều rộng. Đầu tiên, anh nhìn thấy những bông bằng lăng tím ngay phía ngoài hành lang cửa số, rồi đến con sông Hồng với màu nước đỏ nhạt và ở đầu cuối là bãi bồi bên kia sông. Cảnh vật vạn vật thiên nhiên hiện ra với vẻ đẹp vô cùng điệu đàng. Không gian và những cảnh vốn quen thuộc, thân mật, nhưng hầu hết rất mới mẻ và lạ mắt so với Nhĩ. Tưởng chừng như lần đầu trong đời, anh cảm nhận được vẻ đẹp đa dạng và phong phú của nó. Từ thực trạng đơn cử của mình, Nhĩ đã quan sát, suy nhẫm để rút ra quy luật giống như một nghịch lí của đời người. Vào buổi sáng hôm ấy, khi nhận ra vẻ đẹp bình dị, thân mật của cảnh vật qua ô của sổ, đồng thời cũng hiểu rằng mình sắp giã biệt cõi đời, trong tâm thức Nhĩ bừng lên một nhát khao vô vọng là được đặt chân một lần lên cái bãi bồi bên kia sông. Điều ước muốn ấy chính là sự thức tỉnh về những giá trị bền vững và kiên cố của những điều thông thường và thâm thúy của đời sống thường bị người ta bỏ lỡ hoặc quên lãng. Sự thức tỉnh của Nhĩ xen lẫn niềm ân hận, xót xa : Hoạ chăng chỉ có anh đã từng trải, đã từng in gót chân khắp mọi phương trời lạ lẫm mới nhìn thấy hết sự phong phú lẫn mọi vẻ đẹp của một cái bãi bồi sông Hồng ngay bờ bên kia .

Luyện tập:

– Viết đoạn văn quy nạp ( 5 – 6 câu ), trong đó có sử dụng phép nối, nhận xét về nghệ thuật và thẩm mỹ tả người trong đoạn trích “ Chị em Thuý Kiều ” ( Trích “ Truyện Kiều ” – Nguyễn Du ) .
– Viết khoảng chừng đoạn văn diễn dịch ( 5 – 6 câu ), trong đó có sử dụng tối thiểu một phép link câu, nhận xét về nội dung và nghệ thuật và thẩm mỹ của đoạn thơ “ Cảnh ngày xuân ” trích trong “ Truyện Kiều ” ( Nguyễn Du ) .
– Nhận xét về thẩm mỹ và nghệ thuật tả người của Nguyễn Du qua đoạn trích “ Mã Giám Sinh mua Kiều ” ( Truyện Kiều ) bằng một đoạn văn tổng phân hợp ( 5 – 6 câu ), trong đó có sử dụng một câu hỏi tu từ .
– Nhận xét về thẩm mỹ và nghệ thuật miêu tả nội tâm của Nguyễn Du qua đoạn trích “ Kiều ở lầu Ngưng Bích ” ( Truyện Kiều ) bằng một đoạn văn diễn dịch ( 5 – 6 câu ), trong đó có một câu hỏi tu từ .
– Suy nghĩ về nhân vật Lục Vân Tiên trong đoạn trích “ Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga ” ( Trích “ Lục Vân Tiên ” – Nguyễn Đình Chiểu ) bằng một đoạn văn tổng phân hợp ( Khoảng 5 – 6 câu ), trong đó có sử dụng tối thiểu một phép link câu. ( Chú ý : Gạch chân từ ngữ dùng làm phương tiện đi lại link câu ) .
– Trong bài thơ “ Đồng chí ”, Chính hữu viết rất xúc động về người chiến sỹ trong kháng chiến chống Pháp :

“ Ruộng nương anh gửi bạn thân cày

Gian nhà không, mặc kệ gió lung lay

Giếng nước gốc đa nhớ người ra lính.

Anh với tôi biết từng cơn ớn lạnh

Sốt run người vầng trán ướt mồ hôi

Áo anh rách vai

Quần tôi có vài mảnh vá

Miệng cười buốt giá

Chân không giày

Thương nhau tay nắm lấy bàn tay”

Dựa vào đoạn thơ trên, hãy viết một đoạn văn ( khoảng chừng 10 câu ) theo cách lập luận tổng phân hợp trong đó có sử dụng phép thế và một câu phủ định để làm rõ sự đồng cảm, sẻ chia giữa những người đồng đội .
– Khổ thơ sau gợi lên hình ảnh của người chiến sỹ lái xe :

“ Không có kính không phải vì xe không có kính

Bom giật bom rung kính vỡ đi rồi

Ung dung buồng lái ta ngồi

Nhìn đất, nhìn trời, nhìn thẳng”

	( Trích “ Bài thơ về tiểu đội xe không kính” - Phạm Tiến Duật)

Em hãy viết một đoạn văn ( 10 câu ) theo phép lập luận diễn dịch, trong đó có sử dụng phép thế và một câu có tình thái từ .
– Trong bài thơ “ Đoàn thuyền đánh cá ” của Huy Cận, có đoạn :

“ Cá nhụ cá chim cùng cá đé,

Cá song lấp lánh đuốc đen hồng

Cái đuôi em quẫy trăng vàng choé

Đêm thở: sao lùa nước Hạ Long”.

Em hãy viết một đoạn văn ( 8 – 10 câu ) cảm nhận về đoạn văn trên theo phép lập luận diễn dịch, trong đó có sử dụng một câu tình thái từ, với câu chủ đề : “ Chỉ với bốn câu thơ ấy, Huy Cận đã cho ta thấy một bức tranh kì thú về sự giàu sang và xinh xắn của biển cả quê nhà ” .
– Trong bài thơ “ Bếp lửa ” của Bằng Việt có đoạn :

“ Lận đận đời bà biết mấy nắng mưa

Mấy chục năm rồi, đến tận bây giờ

Bà vẫn giữ thói quen dậy sớm

Nhóm bếp lửa ấp iu nồng đượm

Nhóm niềm yêu thương, khoai sắn ngọt bùi

Nhóm nồi xôi gạo mới sẻ chung vui

Nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ

Ôi kì lạ và thiêng liêng - bếp lửa!”

Hãy viết một đoạn văn ( 8 – 10 câu ) nêu cảm nghĩ của em về hình ảnh nhà bếp lửa trong đoạn thơ trên theo phép lập luận tổng phân hợp, trong đó có sử dụng tối thiểu hai phép link câu. ( Chú ý : Gạch chân từ ngữ link câu )
– Viết một đoạn văn ( khoảng chừng 10 câu ) nghiên cứu và phân tích đoạn thơ sau theo phép lập luận diễn dịch trong đó có một câu hỏi tu từ :

“ Em cu Tai ngủ trên lưng mẹ

Em ngủ cho ngoan, đừng rời lưng mẹ

Mẹ đang trỉa bắp trên núi Ka-lưi

Lưng núi thì to mà lưng mẹ nhỏ

Em ngủ ngoan em đừng làm mẹ mỏi

Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi

Mặt trời của mẹ, em nằm trên lưng



Ngủ ngoan a-kay ơi, ngủ ngoan a- kay hỡi

Mẹ thương a-kay, mẹ thương làng đói

Con mơ cho mẹ hạt bắp lên đều

Mai sau con lớn phát mười Ka-lưi…”

– Bài thơ “ Khúc hát ru những em bé lớn trên sống lưng mẹ ” của Nguyễn khoa Điềm là lời hát ru có ba khúc với cấu trúc giống nhau, đều kết thúc bằng lời ru trực tiếp của người mẹ. Hãy chép lại từng lời ru trực tiếp của người mẹ và viết một đoạn văn ( 10 câu ) theo phép lập luận tổng phân hợp về cấu trúc tình cảm của lời ru .
– Viết một đoạn văn quy nạp có sử dụng chiêu thức link câu ( 8 – 10 câu ), với đề tài : Cảm nghĩ của em về hình ảnh người mẹ Tà Ôi trong bài thơ “ Khúc hát ru những em bé lớn trên sống lưng mẹ ” của nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm .
– Hình ảnh vầng trăng trong bài thơ “ Ánh trăng ” của Nguyễn Duy mang nhiều tầng ý nghĩa. Em hãy làm rõ quan điểm trên bằng một đoạn văn diễn dịch ( 10 – 12 câu ), trong đó có câu hỏi tu từ .
– Trong bài thơ “ Việt Bắc ” sáng tác năm 1954, có đoạn là lời của nhân dân Việt Bắc nhắn nhủ cán bộ miền xuôi :

“ Mình về thành thị xa xôi

Nhà cao, còn nhớ núi đồi nữa chăng?

Phố đông còn nhớ bản làng

Sáng đèn, còn nhớ mảnh trăng giữa rừng?”

( Tố Hữu)

Từ đoạn thơ của Tố Hữu và bài thơ “ Ánh trăng ” của Nguyễn Duy, em hãy viết một đoạn văn phát biểu cảm nghĩ của mình theo phương pháp quy nạp ( khoảng chừng 10 câu ) với câu chủ đề sau : “ Dù sáng tác ở hai thời gian khác nhau, nhưng những vần thơ của Tố Hữu và Nguyễn Duy đã gặp gỡ ở lời nhắn nhủ : Hãy sống ân tình thuỷ chung ” .
– Viết một đoạn văn ( 8 – 10 câu ) trong đó có sử dụng lời dẫn gián tiếp, nghiên cứu và phân tích tâm trạng lo âu, đau khổ của ông Hai trong truyện ngắn “ Làng ” ( Kim Lân ) khi nghe được tin “ cả cái làng Dầu Việt gian theo Tây ” .
– Viết một đoạn văn ( 8 – 10 câu ) trong đó có sử dụng lời dẫn trực tiếp, nghiên cứu và phân tích tâm trạng hả hê sung sướng của ông Hai trong truyện ngắn “ Làng ” ( Kim Lân ) khi được tin làng Dầu không phải “ Việt gian theo Tây ” như lời đồn .
– Viết một đoạn văn ( 8 – 10 ) theo phép lập luận tổng phân hợp, trong đó có sử dụng lời dẫn trực tiếp, nghiên cứu và phân tích những phẩm chất tốt đẹp của anh người trẻ tuổi làm công tác làm việc khí tượng kiêm vật lí địa cầu trên đỉnh Yên Sơn trong truyện ngắn “ Lặng lẽ Sa Pa ” ( Nguyễn Thành Long ) .
– Viết một đoạn văn diễn dịch có sử dụng phép lặp từ ngữ ( 8 – 10 câu ) nên cảm nghĩ của em về những nhân vật trong “ Lặng lẽ Sa Pa ” ( Nguyễn Thành Long ) với câu mở màn : “ Đây là những nhân vật, những tâm hồn trong trẻo, bình dị, hồn hậu và tràn ngập tình thương ” .
– Tác phẩm “ Lặng lẽ Sa Pa ” ( Nguyễn Thành Long ) và tác phẩm “ Những ngôi sao 5 cánh xa xôi ” ( Lê Minh Khuê ) đều viết về vẻ đẹp trong lối sống, tâm hồn của con người Nước Ta trong lao động và trong chiến đấu. Em hãy phát biểu cảm nghĩ của mình về vẻ đẹp đó bằng một đoạn văn diễn dịch ( khoảng chừng 10 câu ), có dùng phép lặp từ ngữ, với câu chủ đề : “ Vẻ đẹp của những nhân vật đều mang sắc tố lí tưởng, họ là hình ảnh của con người Nước Ta mang vẻ đẹp của thời kì lịch sử vẻ vang gian nan hào hùng và lãng mạn của dân tộc bản địa ” .
– Viết đoạn văn tổng phân hợp ( 10 câu ) nghiên cứu và phân tích ý nghĩa của hai trường hợp trong truyện “ Chiếc lược ngà ” ( Nguyễn Quang Sáng ) .
– Viết một đoạn văn tổng phân hợp, có sử dụng chiêu thức link câu ( khoảng chừng 6 – 8 câu ) với đề tài : Cảm nhận của em về nhân vật bé Thu trong tác phẩm “ Chiếc lược ngà ” của Nguyễn Quang Sáng .
– Trong bài thơ “ Con cò ” ( Chế Lan Viên ) có đoạn :

“ Một con cò thôi

Con cò mẹ hát

Cũng là cuộc đời

Vỗ cánh qua nôi”

Em hãy viết một đoạn văn tổng phân hợp ( 8 – 10 câu ), trong đó có sử dụng phép lặp từ ngữ, cảm nhận về lời ru trong đoạn thơ trên .
– Trong bài thơ “ Nói với con ” của Y Phương có đoạn :

“ Chân phải bước tới cha

Chân trái bước tới mẹ

Một bước chạm tiếng nói

Hai bước tới tiếng cười

Người đồng mình yêu lắm con ơi

Đan lờ cài nan hoa

Vách nhà ken câu hát

Rừng cho hoa

Con đường cho những tấm lòng”.

Hãy viết một đoạn văn ( 7 – 8 câu ) cảm nhận về đoạn thơ trên, theo phép lập luận diễn dịch, trong đó sử dụng tối thiểu hai phép link câu .
– Bài thơ “ Viếng lăng Bác ” của Viễn Phương có đoạn :

“ Mai về miền Nam thương trào nước mắt

Muốn làm con chim hót quanh lăng Bác

Muốn làm đoá hoa toả hương đâu đây

Muốn là cây tre trung hiếu chốn này”

Hãy viết một đoạn văn ( 8 – 10 câu ) cảm nhận về đoạn thơ trên, theo phép lập luận diễn dịch, trong đó có sử dụng tối thiểu hai phép link câu .
– Viết đoạn văn cảm nhận của em trước lòng kính yêu tha thiết của nhân dân miền Nam so với quản trị Hồ Chí Minh trong bài thơ “ Viếng lăng Bác ”, theo phép lập luận diễn dịch ( khoảng chừng 10 câu ) trong đó có dùng chiêu thức link câu. ( Chú ý : Gạch chân từ ngữ được sử dụng làm phương tiện đi lại link câu ) .
– Viết một đoạn văn cảm nhận về vẻ đẹp trong lối sống, tâm hồn của nhân vật Phương Định trong truyện “ Những ngôi sao 5 cánh xa xôi ” ( Lê Minh Khuê ), theo phép lập luận quy nạp trong đó có sử dụng phép thế ( khoảng chừng 10 câu ) .
– Viết một đoạn văn theo giải pháp diễn dịch ( khoảng chừng 6 – 8 câu ), trong đoạn văn có sử dụng một câu hỏi tu từ, nghiên cứu và phân tích ý nghĩa của đoạn thơ sau :

“ Mùa xuân người cầm súng

Lộc giắt đầy quanh lưng

Mùa xuân người ra trận

Lộc trải dài nương mạ

Tất cả như hối hả

Tất cả như xôn xao…

Đất nước bốn ngàn năm

Vất vả và gian lao

Đất nước như vì sao

Cứ đi lên phía trước”.

	( Trích “ Mùa xuân nho nhỏ” – Thanh Hải)

– Trong bài thơ “ Mùa xuân nho nhỏ ”, Thanh Hải viết :

“ Ta làm con chim hót

Ta làm một nhành hoa”.

Kết thúc bài “ Viếng lăng Bác ”, Viễn Phương viết :

“ Mai về miền Nam thương trào nước mắt

Muốn làm con chim hót quanh lăng Bác”.

Hai bài thơ của hai tác giả viết về đề tài khác nhau nhưng có chung chủ đề : ước nguyện chân thành, khiêm nhường, bình dị muốn được góp thêm phần dù nhỏ bé vào cuộc sống chung. Từ hai đoạn thơ trên, viết một đoạn văn phát biểu cảm nghĩ của em bằng một đoạn văn diễn dịch khoảng chừng 8 – 10 câu, trong đó có dùng phép link câu. ( Chú ý : Gạch chân những từ ngữ dùng làm phương tiện đi lại link câu ) .
– Bài thơ “ Đồng chí ” ( Chính Hữu ) viết về hình ảnh người lính trong kháng chiến chống Pháp, bài thơ “ Bài thơ về tiểu đội xe không kính ” ( Phạm Tiến Duật ) viết về hình ảnh người lính trong kháng chiến chống Mĩ .
Em hãy viết một đoạn văn diễn dịch, có sử dụng giải pháp link câu, về hình ảnh người lính qua hai bài thơ trên, với câu chủ đề : “ Hình tượng anh bộ đội trong thơ ca thời kì chống Pháp và chống Mĩ vừa mang những phẩm chất chung rất là xinh xắn của người lính Cụ Hồ vừa có những nét đậm chất ngầu riêng khá độc lạ ” .

Giới thiệu kênh Youtube VietJack

Ngân hàng trắc nghiệm lớp 9 tại khoahoc.vietjack.com

Đã có app VietJack trên điện thoại thông minh, giải bài tập SGK, SBT Soạn văn, Văn mẫu, Thi trực tuyến, Bài giảng …. không tính tiền. Tải ngay ứng dụng trên Android và iOS .

Nhóm học tập facebook miễn phí cho teen 2k6: fb.com/groups/hoctap2k6/

Theo dõi chúng tôi miễn phí trên mạng xã hội facebook và youtube:

Theo dõi chúng tôi không tính tiền trên mạng xã hội facebook và youtube :

Loạt bài Ôn thi vào lớp 10 môn Ngữ Văn được các Giáo viên hàng đầu biên soạn bám sát kiến thức trọng tâm, hệ thống lại câu hỏi phần Tiếng Việt, các tác phẩm văn học, bài thơ có trong đề thi tuyển sinh vào lớp 10 môn Văn.

Nếu thấy hay, hãy động viên và chia sẻ nhé! Các bình luận không phù hợp với nội quy bình luận trang web sẽ bị cấm bình luận vĩnh viễn.

Source: https://expgg.vn
Category: Thông tin