Hồi ký Ted Osius: Nỗ lực hòa giải với Việt Nam nhưng nhân quyền vẫn ‘hóc búa’
- Joaquin Nguyễn Hoà
- Gửi tới BBC từ San Jose, Hoa Kỳ
17 tháng 11 2021
Nguồn hình ảnh, NVCC
Chụp lại hình ảnh,
Ông Ted Osius và cuốn sách về việt nam
Khoảng tháng 9/2021, cựu đại sứ Hoa Kỳ tại Việt Nam, ông Ted Osius, xuất bản hồi ký có tựa đề Không có gì là không thể, hòa giải với Việt Nam của Hoa Kỳ (Nothing is Impossible, America’s Reconciliation with Vietnam).
Quyển hồi ký dày gần 300 trang, ghi lại hầu hết khoảng chừng thời hạn tác giả đảm trách chức vụ đại sứ Mỹ tại Nước Ta, năm trước – 2017, nhưng cũng đề cập đến thời hạn ông khởi đầu nhận trách nhiệm của một nhân viên cấp dưới ngoại giao dưới quyền của vị đại sứ Mỹ tiên phong tại Nước Ta, ông Pete Peterson, trong khoảng chừng thời hạn 1997 – 2001 .Quyển sách có rất nhiều ghi chép về những hoạt động giải trí của ông trong thời hạn ở Nước Ta, và sẽ không có gì là đặc biệt quan trọng nếu như nó chỉ là như vậy, vì hầu hết những hoạt động giải trí ấy đều đã được tiếp thị quảng cáo nhắc đến, như là chuyện ông tham gia những buổi lễ mang tính văn hóa truyền thống truyền thống của người Việt, chuyện ông nỗ lực học tiếng Việt, chuyện ông đi xe đạp điện xuyên Việt, ông là một viên chức ngoại giao công khai minh bạch là người đồng tính …Tương tự như vậy câu truyện nối lại bang giao Việt Mỹ khởi đầu bằng sự hợp tác tìm kiếm tro cốt những quân nhân Mỹ mất tích đã được nói đến rất nhiều lần cả ở Mỹ lẫn Nước Ta, cũng như nỗ lực thôi thúc của hai vị thượng nghị sĩ nỗi tiếng John McCain và John Kerry .Nhưng cuốn sách sẽ rất có ích so với những nhà quan sát Nước Ta từ bên ngoài mạng lưới hệ thống chính trị lúc bấy giờ, dù lạ lẫm, hay không ít quen thuộc với sự quản lý và vận hành của mạng lưới hệ thống này, được Đảng Cộng sản Việt Nam ( ĐCSVN ) chỉ huy, chính do tác giả miêu tả chân dung dù sơ lược của khá nhiều nhân vật trong mạng lưới hệ thống này, từ nhân viên cấp dưới ngoại giao ít được công luận biết đến như Nguyễn Vũ Tú ( bạn thân của tác giả và từng làm đại sứ Nước Ta tại Philippines ), đến những nhân vật tột đỉnh quyền lực tối cao như Nguyễn Phú Trọng, Nguyễn Tấn Dũng .Có lẽ chưa có người quốc tế nào diễn đạt khá tổng thế những chính trị gia Nước Ta đương đại nhiều như vậy .Điều mê hoặc thứ hai là trải qua những tâm lý và hành vi của tác giả, fan hâm mộ hoàn toàn có thể thấy cách tiếp cận tổng lực yếu tố Nước Ta lúc bấy giờ của chính giới Mỹ ( hoàn toàn có thể trừ đi bốn năm 2017 – 2021, không có ý niệm gì rõ ràng ngoài việc tranh cãi thặng dư hay thâm thụt mậu dịch ) .Điều thứ ba, quan trọng nhất, nằm ở chữ Hòa giải ( Reconciliation ) mà tác giả để trong tựa đề. Người ta thấy từ này Open rất nhiều xuyên suốt quyển sách, mà không chỉ hòa giải giữa hai chủ thế là vương quốc, mà còn là hòa giải giữa hai hội đồng người Việt lúc bấy giờ trên quốc tế .
Chân dung chính trị Việt Nam
Vào năm 1999, hai nước Việt Mỹ đàm phán để ký thỏa ước thương mại song phương, và lực cản lớn nhất là từ nội tình chính trị không thống nhất của bộ chính trị ĐCSVN.Tác giả ghi lại lời nói của ông Lê Văn Bàng, đại sứ tiên phong của Nước Ta ở Mỹ sau khi tái lập quan hệ ngoại giao : ” Các ông hoàn toàn có thể nghĩ rằng chúng tôi là cộng sản thì chúng tôi cứ quyết định hành động, nhóm chỉ huy của chúng tôi cũng phức tạp chẳng kém gì những ông ” ( trang 46 ). Câu nói này có lẽ rằng khái quát rõ nhất về chính trị Nước Ta, không phải như những phát biểu đồng ý chấp thuận nhất trí thường hay thấy trên tiếp thị quảng cáo nhà nước .
Thời gian làm đại sứ tại Việt Nam cũng cho tác giả thấy sự cạnh tranh khốc liệt giữa các ông Nguyễn Tấn Dũng, Trương Tấn Sang và Nguyễn Phú Trọng. Ông Dũng cho tác giả một ấn tượng tốt, với ý định (theo lời ông Dũng nói với tác giả) để lại di sản là quan hệ Việt Mỹ khắng khít, cụ thể là Việt Nam tham gia TPP (Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương).
Tác giả cũng đánh giá và nhận định rằng chính ý muốn này của ông Dũng góp thêm phần vào việc ông bị đối thủ cạnh tranh loại khỏi đấu trường chính trị sau Đại hội 12 đầu năm năm nay ( trang 252 ) .
Ông Ted Osius cũng như các nhà quan sát phương Tây nhận định rằng có những nhóm cấp tiến và bảo thủ trong ĐCSVN. Một ví dụ được tác giả đưa ra chứng minh là việc gạt bỏ kế hoạch mang tên Việt Nam 2035, hướng tới thịnh vượng, sáng tạo, công bằng và dân chủ, (Vietnam2035, Toward Prosperity, Creativity, Equity, and Democracy) do Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư, ông Bùi Quang Vinh, soạn thảo với sự hợp tác của Ngân hàng thế giới. Kế hoạch này đề nghị cho phép thành lập các nghiệp đoàn tự do, và truyền thông độc lập. Nhóm bảo thủ cho rằng những đề nghị này thách thức sự cai trị của ĐCSVN. (trang 134)
Sau đó việc công nhận quyền lập nghiệp đoàn của người lao động Nước Ta cũng được những nhà chỉ huy ĐCSVN gật đầu khi tham gia TPP, nhưng ở đầu cuối chính tổng thống Trump của Mỹ rút ra khỏi TPP .
Chụp lại hình ảnh ,Tổng thống Mỹ Barack Obama tiếp Tổng bí thư Đảng CSVN Nguyễn Phú Trọng tại Nhà Trắng trong chuyến thăm làm đổi khác một phần ý niệm về Hoa Kỳ của chỉ huy việt nam, hôm 07/7/2015 .Sau khi tổng thống Donald Trump rút Mỹ ra khỏi TPP, tác giả trích lời một quan chức thân cận của cựu thủ tướng Dũng trách móc : ” Những kẻ phản đối thỏa thuận hợp tác của tất cả chúng ta về quyền của người lao động đang sung sướng “, và ” việc cải cách bị ngưng trệ rồi. ” ( trang 234 ) .Tuy nhiên dưới cái nhìn của ông Ted Osius, những nhà chỉ huy Nước Ta rất thống nhất trong thái độ của họ so với Trung Quốc. Tác giả trích lời ông Nguyễn Phú Trọng, tổng bí thư, người được tác giả xem là nhóm có tư tưởng bảo thủ nhất, nói với thượng nghị sĩ John McCain sau vụ giàn khoan Trung Quốc xâm lấn lãnh hải Nước Ta : ” Chúng tôi phải sẵn sàng chuẩn bị, chúng tôi phải bảo vệ chủ quyền lãnh thổ của mình ” ( trang 142 ). Tác giả cũng có đề cập đến những phát biểu tựa như của bộ trưởng liên nghành quốc phòng Phùng Quang Thanh, người hay bị dư luận mạng xã hội Nước Ta xem là thân Bắc Kinh ( trang 142 ) .Thành công lớn nhất của tác giả trong cương vị đại sứ, được ông tự nhìn nhận, là dàn xếp được chuyến đi của ông Nguyễn Phú Trọng đến Mỹ gặp tổng thống Barack Obama, một chuyến đi được cho là làm cho ông Trọng đổi khác ý niệm về nước Mỹ, không còn quan ngại Mỹ sẽ lật đổ nhà nước cộng sản Nước Ta, dẫn đến một quyết định hành động lớn là được cho phép trường Đại học Fulbright của Mỹ tại Nước Ta được quyền có chương trình độc lập, tức là không cần học những môn chính trị cộng sản .Theo ông Ted Osius, dự tính chưa có tiền lệ là đưa một vị tổng bí thư ĐCSVN gặp tổng thống Mỹ, là sáng tạo độc đáo của ông Bùi Thế Giang, người từng là phó đại sứ của Nước Ta tại Liên Hiệp Quốc, một ý tưởng sáng tạo rất rủi ro đáng tiếc về mặt chính trị cho bản thân ông Giang ( trang 154 ), nhưng sau cuối đã thành công xuất sắc .
Đọc không cầm giấy và nhìn vào mắt
Một chi tiết thú vị trong cuộc gặp Trọng Obama, là ông Trọng nghe theo lời khuyên của Ted Osius là không cầm giấy đọc, mà hãy nhìn thẳng tổng thống Obama để nói chuyện (trang 159: I had urged my friends in the Party to counsel Trọng to leave his notes behind and just have the conversation with President Obama. “Look him in the eyes,” I asked them to tell Trọng. Trọng did, and the two leaders connected).
Thất bai lớn nhất của tác giả là việc tổ chức triển khai cho tổng thống Obama gặp gỡ những nhà hoạt động giải trí dân sự độc lập khi ông thăm Nước Ta. Ông Ted Osius đã được một ủy viên bộ chính trị ĐCSVN mà ông không bật mý danh tánh ( trang 197 ), bảo vệ rằng ông Obama sẽ được gặp những người mà phía Mỹ muốn. Nhưng công an Nước Ta đã cản trở một số ít người, trong lúc đó người ủy viên bộ chính trị nọ đi ra quốc tế, không liên lạc được. Tác giả gọi đó là một sự phản bội .
Tác giả cũng không ngờ tới chuyện có rất nhiều quan chức công an thăng tiến trong bộ máy lãnh đạo sau đại hội 12, đầu năm 2016 (trang 172: An unprecedented number of officials with law enforcement experience were jockeying for senior positions).
Sau đó là sự đàn áp mạnh những nhà bất đồng chính kiến, những vi phạm nhân quyền. Ông kết luận rằng có quá nhiều chuyện được đặt lên bàn cân về nhân quyền ở Việt Nam (trang 203: Too much was at stake in the area of human rights in Vietnam).
Tiếp cận toàn diện của người Mỹ
Nguồn hình ảnh, Getty ImagesChụp lại hình ảnh ,Đại sứ Hoa Kỳ Ted Osius và Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng Nước Ta, du lịch thăm quan khu vực giải quyết và xử lý ô nhiễm dioxin tại Sân bay TP. Đà Nẵng ngày 18/10/2016
Tác giả trích lời người tiền nhiệm của mình, đại sứ David Shear, rằng điều quan trọng là phải thắt chặt mối quan hệ của mình với ĐCSVN (trang 152: he urged me to continue deepening ties with the Vietnamese Communist Party). Những đại sứ liên tục nhau của Mỹ đều nhìn Việt Nam có hai cơ chế lãnh đạo, đó là Đảng và Chính phủ.
Ngoài việc tiếp xúc thoáng rộng với xã hội dân sự mới manh nha tại Nước Ta, trước khi nhận nhiệm sở những viên đại sứ Mỹ đều có tiếp xúc với hội đồng người Mỹ gốc Việt, trong đó có không ít người chống lại việc tái lập bang giao Mỹ Việt. Ted Osius có lẽ rằng là người tiên phong công khai minh bạch kể lại chuyện này .Ông cho biết rằng trước khi sang Nước Ta trong cương vị đại sứ ông đã gặp bác sĩ Nguyễn Quốc Quân, anh trai nhà sự không tương đồng chính kiến nổi tiếng Nguyễn Đan Quế vẫn sống trong nước, và nhìn nhận rằng ông Quân là một người uyên bác .Tác giả cũng tiếp xúc với Đảng Việt Tân, và không bật mý cuộc gặp này, cho đến khi cuốn hồi ký được xuất bản, tuy nhiên không có cụ thể về nhân vật và nơi chốn gặp gỡ. Đảng Việt Tân bị nhà nước cộng sản Nước Ta lúc bấy giờ gọi là một tổ chức triển khai khủng bố. Đảng Việt Tân phủ định chuyện này, nói rằng họ hoạt động giải trí bất bạo động .Qua ghi chép của ông Ted Osius, người ta cũng thấy là người Mỹ khá nhẫn nại với Nước Ta. Đáp lại xảo thuật bội tín của người ủy viên bộ chính trị trong chuyện cản trở những nhà hoạt động giải trí dân sự đến gặp ông Obama, thay vì tức giận, ông Obama nói với tác giả rằng ” Họ chưa quen với việc này. Không có nguyên thủ vương quốc nào thăm xứ của họ và đòi gặp tổ chức triển khai dân sự. Việc biến hóa phải từ từ ” ( trang 202 ) .Tác giả cũng viết rằng ông cho những quan chức Nước Ta biết rằng ông sẽ không quên sự bội tín đó, nhưng sẽ không đâm lén sau sống lưng họ để trả đũa ( trang 201 ) .
Hòa giải giữa ai với ai?
Hòa giải là từ được nhắc đến nhiều nhất trong cuốn sách, kể cả những lúc tác giả gặp khó khăn vất vả, hay thất bại. Ông cho biết rằng vào năm ông mới thao tác như thể một nhân viên cấp dưới dưới quyền đại sứ Pete Peterson, Nước Ta chỉ có khoảng chừng 800 sinh viên du học ở Mỹ, 20 năm sau số lượng đó là hơn 30 ngàn .Tác giả viết câu kết của quyển sách như sau : ” Cùng với đội ngũ nhân viên cấp dưới tòa đại sứ, cùng với người dân, cùng với những nhà chỉ huy Nước Ta, tất cả chúng ta tiến bước trên con đường dẫn đến sự hòa giải. ” ( trang 273 ) .Tuy nhiên so với những yếu tố về nhân quyền có vẻ như như ông chưa thấy lối thoát, cho rằng đó là yếu tố hóc búa nhất trong quan hệ với Nước Ta .Ông là nhân chứng của những vụ bắt bớ những nhà sự không tương đồng chính kiến, tận mắt chứng kiến sức ép từ Washington, và cũng tận mắt chứng kiến những chuyến bay trục xuất .Điều hoàn toàn có thể làm fan hâm mộ khá kinh ngạc là ông đứng ra làm chuyện hòa giải giữa hai hội đồng người Nước Ta, một chính phủ nước nhà cộng sản với cờ đỏ sao vàng, và bên kia là hội đồng người Việt tị nạn với cờ vàng ba sọc đỏ .
Ông đã hỏi các quan chức VN hiện nay liệu họ có thể thể hiện sự tôn trọng lá cờ vàng ba sọc đỏ hay không như một biểu tượng di sản. Đa số coi ý tưởng đó của ông gây khó chịu, nếu không phải là mang tính đe dọa. Ông cho rằng họ (Hà Nội) không muốn thấy lá cờ đó nữa. (trang 162-163: I asked Hanoi officials if it would be possible to show respect to the yellow flag as a heritage symbol. Most found that idea irritating, if not threatening. They wanted to see the yellow flag retired for good).
Ở phía ngược lại, ông Ted Osius kể lại cuộc gặp với một cựu sĩ quan Nước Ta Cộng hòa từng bị tù tái tạo 11 năm, và ông hiểu rằng người cựu sĩ quan này mất mát quá nhiều đến nỗi là sự hòa giải là không thể nào hoàn toàn có thể được .Dù vậy Ted Osius có vẻ như là người sáng sủa, khi viết rằng ” Thời gian sẽ làm phai nhạt giá trị hình tượng của những lá cờ, của người thắng lẫn kẻ bại ” ( trang 163 ) .
Sự phai nhạt có dẫn đến hòa giải hay không là điều chúng ta cần bàn. Nhưng liệu câu hỏi về hòa giải giữa người Việt với nhau có hợp lý hay không khi đặt ra cho một người Mỹ?
Cuốn sách ‘Nothing Is Impossible America’s Reconciliation With Vietnam’ có bán ở các hiệu sách tại Mỹ và có thể đặt mua ở Anh với giá 18,63 bảng. Việc giới thiệu cuốn sách này gần đây ở Việt Nam tuy thế bị ngăn lại vì lý do chính trị.
Bài thể hiện quan điểm và văn phong của tác giả.
Xem thêm:
Source: https://expgg.vn
Category: Thông tin
