Megan Campisi and Pen-Pen Chen: Truyền thuyết về 12 con giáp của Trung Hoa – Megan Campisi và Pen-Pen Chen

Cung Hoàng đạo của bạn là gì?
Trong Chiêm tinh học phương Tây,
đó là một chòm sao được quyết định
bởi ngày sinh của bạn.
Nhưng theo 12 con giáp của trung Quốc,
hay shēngxiào,
đó là shǔxiàng, nghĩa là con giáp
cầm tinh năm sinh của bạn.
Và trong số những truyền thuyết
giải thích sự hình thành của 12 con giáp,
câu chuyện lâu đời nhất
nói về một cuộc đua.
Truyền thuyết kể rằng, Ngọc Hoàng,
người đứng đầu Thiên Đàng,
muốn tìm ra cách để tính toán thời gian
nên đã tổ chức một cuộc đua.
Mười hai con vật đầu tiên
vượt qua được dòng sông

sẽ có một vị trí trong lịch hoàng đạo
theo thứ tự mà chúng về đích.
Con chuột thức dậy lúc mặt trời mọc
để xuất phát sớm

nhưng trên đường đến dòng sông,

nó gặp ngựa, hổ và bò đực.
Vì chuột nhỏ và không thể bơi tốt,
nó đã nhờ các con vật lớn hơn giúp đỡ.
Trong khi hổ và ngựa từ chối
thì chú bò tốt bụng đã đồng ý
chở chuột qua sông.
Tuy nhiên,
khi chúng chuẩn bị đến bờ bên kia,

chuột nhảy khỏi người bò
và về nhất.
Bò về thứ nhì
và hổ về thứ ba.
Thỏ vì quá nhỏ bé
để chống lại dòng nước xiết
nên đã nhảy qua đá và khúc cây
để về thứ tư.
Tiếp đến là rồng,
tuy có thể bay thẳng qua sông,

nhưng nó đã dừng lại để giúp
những con vật khác mà nó gặp trên đường.
Sau rồng là ngựa,
nó đang phi thật nhanh qua sông.
Thế nhưng, khi ngựa chuẩn bị đến đích
thì rắn trườn qua.

Ngựa giật mình dừng lại,
để cho rắn bò vào vị trí thứ sáu.
Ngọc Hoàng nhìn ra dòng sông

và thấy cừu, khỉ, gà
đang ở trên một cái bè
và cùng nhau đẩy nó ra khỏi đám rong rêu.
Khi chúng đến bờ bên kia,
cả ba quyết định
nhường vị trí thứ tám cho cừu,
con vật hiền hòa nhất trong bọn,
sau đến khỉ và gà trống.
Tiếp đến là chó,
đang cố bò lên bờ sông.
Chó là một tay bơi giỏi,
nhưng do mải chơi đùa dưới nước
nên chỉ đến đích ở vị trí thứ mười một.
Vị trí cuối cùng thuộc về lợn,
nó vì đói nên đã dừng lại
để ăn và ngủ một giấc ngắn
trước khi bì bõm qua sông về đích.
Từ đó, mỗi năm được cai trị
bởi một con giáp theo thứ tự trên,
tạo thành một chu kì
bắt đầu lại mỗi 60 năm.
Tại sao lại là 60 mà không phải là 12?
Bởi lịch Trung Hoa cổ được hình thành
từ 2 hệ thống chồng chéo lên nhau.
12 con giáp
gắn liền với một hệ thống gọi là
Thập Nhị Chi, hay shí’èrzhī.
Một hệ thống khác, Thập Thiên Can,
còn gọi là tiāngān,
được tạo thành
bởi năm nguyên tố Ngũ Hành
là Kim, xīn,
Mộc, mù,
Thủy, shuǐ,
Hỏa, huǒ,
và Thổ, tǔ.
Mỗi nguyên tố
được ghép với âm hay dương,
tạo thành một chu kì 10 năm.
Khi 12 con giáp của Thập Nhị Chi
được ghép
với một nguyên tố trong Ngũ Hành
và Âm hay Dương
của Thiên Can,
nó tạo thành 60 năm
từ các tổ hợp khác nhau,
gọi là Lục thập hoa giáp,
hay Can Chi.
Vậy nên, một người sinh vào năm 1980
sẽ mang tuổi Canh Thân
trong khi một người sinh năm 2007
sẽ mang tuổi Đinh Hợi.
Trong thực tế, bạn còn có thể có
một con giáp ẩn dựa vào tháng sinh,
một con giáp thực sự theo ngày sinh,
và một con giáp bí mật
theo giờ sinh của mình.
Cuộc đua đó
được xem như đã quyết định
những con vật được tôn thờ
trong lịch Hoàng đạo của Trung Hoa,

nhưng khi hệ thống này
được phổ biến khắp châu Á,
những nước khác đã thay đổi vái nét
để phản ánh văn hóa của mình.
Vì thế, khi xem xét
lịch Hoàng Đạo của Việt Nam,
bạn có thể phát hiện rằng
mình cầm tinh con mèo thay vì thỏ,

và nếu như bạn ở Thái Lan,
một con rắn thần tên là Naga
sẽ thay thế con rồng.
Vậy nên, dù bạn có tin vào
những gì 12 con giáp
nói về bản thân mình hay không,
nó chắc chắn bộc lộ nhiều thứ
về nền văn hóa xuất thân của nó.