Bị địch bắt năm 16 tuổi, là tù nhân chính trị trẻ nhất thời bấy giờ và được ra tù đúng thời điểm Cách mạng tháng Tám thành công, đến nay đã ngoài 90 tuổi nhưng ông Tạ Quốc Bảo, cán bộ lão thành cách mạng, nguyên Trưởng ban liên lạc cựu tù chính trị nhà tù Hỏa Lò vẫn nhớ như in những năm tháng bị giam tại địa ngục trần gian này cùng với những cán bộ lão thành như Hoàng Văn Thụ, Trần Đăng Ninh, Đỗ Mười…
Trong căn phòng tập thể nhỏ ở phố Nguyễn Chí Thanh ( TP. Hà Nội ), ông Tạ Quốc Bảo, 94 tuổi, người chiến sỹ cách mạng từng bị địch bắt tù đày trong những năm tháng Cách mạng Tháng Tám lần giở kỷ niệm năm xưa, hào hứng kể cho chúng tôi nghe về những năm tháng hoạt động giải trí cách mạng. Đôi mắt ông xa xăm như trôi về miền ký ức khi mới 16 tuổi …
Ông Tạ Quốc Bảo.
Sinh ra tại xã Đông Hội, huyện Đông Anh, thành phố TP. Hà Nội, từ năm 13 tuổi cậu bé Tạ Quốc Bảo đã được theo học thầy giáo Độ, là đảng viên Đảng Cộng sản Đông Dương nên ngoài được học kỹ năng và kiến thức, cậu cũng sớm được tiếp thu lý tưởng cách mạng. Sinh ra và lớn lên trong một mái ấm gia đình yêu nước, năm 13 tuổi cậu bé Tạ Quốc Bảo đã tham gia cách mạng, trở thành liên lạc viên trẻ tuổi của khu xứ ủy Bắc Kỳ phía Bắc Hà Nội tại vùng Vân Nội, Đông Anh .
Cậu bé liên lạc Tạ Quốc Bảo thường phải hóa trang, khi thì đóng vai học trò nghèo, lúc thì quần nâu áo gụ như người lao động… để dẫn đường, bố trí chỗ ăn, chỗ ngủ cho cán bộ hoạt động cách mạng, trực tiếp tham gia treo cờ, rải truyền đơn chống Pháp, ủng hộ Đảng Cộng sản Đông Dương và Việt Minh…
Quần áo của tù chính trị và các vật dụng của tù nhân cách mạng trong Nhà tù Hỏa Lò.
Trong một lần treo cờ, rải truyền đơn tại chợ Cổ Loa, Bảo đã bị mật thám theo dõi và bắt giam. Chúng đưa cậu về Sở Mật thám, tra tấn ngày đêm, dùng điện chích vào hai tai, vào mũi …, kỳ vọng cậu sẽ khai báo ra cơ sở hoạt động giải trí của ta. Tạ Quốc Bảo không hé răng nửa lời. Sau đó, quân địch đưa Bảo ra Tòa án Pháp và xử giam giữ tại nhà tù Hỏa Lò. Thời điểm bị bắt, Tạ Quốc Bảo mới 16 tuổi .
Khi vào nhà tù Hỏa Lò, cậu bé liên lạc Tạ Quốc Bảo là người tù trẻ nhất tại đây. Trong tù, cậu bé Bảo liên tục được những chiến sỹ cộng sản trợ giúp, rèn luyện, giáo dục và trưởng thành. Tất cả những lớp học chính trị và văn hóa truyền thống, ngoại ngữ, diễn thuyết do chi bộ Nhà tù Hỏa Lò bí hiểm tổ chức triển khai đều xuất hiện Tạ Quốc Bảo. Trong tù không có vật dụng học tập nên nền xi-măng biến thành bảng học, vôi tường được dùng làm phấn, học xong lại xóa đi, khó khăn vất vả, thiếu thốn nhưng Tạ Quốc Bảo vẫn rất nhiệt huyết học hỏi. ” Chính thời hạn bị giam tại Nhà tù Hỏa Lò là quãng thời hạn tôi học được nhiều điều, thêm vững vàng niềm tin cách mạng, đấu tranh chống quân địch xâm lược ” – ông Tạ Quốc Bảo xúc động nhớ lại .
Đoàn đại biểu Đoàn thanh niên, thiếu nhi tiêu biểu đại diện tuổi trẻ phường Kiến Hưng, quận Hà Đông đã tham quan Di tích lịch sử Nhà tù Hỏa Lò tháng 7/2019.
Mặc dù nhỏ tuổi nhất nhưng Tạ Quốc bảo luôn bộc lộ sự quả cảm, kiên cường, cậu không khi nào khuất phục trước đòn roi của địch, chính cho nên vì thế mà cậu được đặt bí danh là “ Nhạ con ” hay “ Người cộng sản tí hon ” .
Nhà tù Hỏa Lò được ca tụng là “ âm ti trần gian ” quả không sai. Không chỉ bị tra tấn bằng đòn roi, những chiến sỹ cách mạng bị giam tại đây bị hành hạ bằng nhiều cách khác nhau. Người cựu tù Hỏa Lò nhớ lại : “ Tất cả tù nhân được chúng cho cơm trộn vôi và ăn cá mắm, cá mè thối có giòi nên 99 % đều bị kiết lị, đường ruột, bản thân tôi bị kiết lị, 2 lần suýt chết. Chúng đưa tôi ra nhà thương, vào gian tù binh sắp chết vì khi đó tôi đã lả đi, yếu lắm rồi. May sau đó tôi đã được sống, lại nhờ có tấm lòng nhân ái của bạn tù và những người tốt khác ” .
Trình duyệt của bạn không hỗ trợ.
Tải về: video/mp4
Khi được hỏi, còn nhỏ tuổi như vậy đã phải trải qua đời sống tại “ âm ti trần gian ”, động lực nào để ông cùng đồng đội luôn vững vàng niềm tin chiến đấu, người lão thành cách mạng Tạ Quốc Bảo vấn đáp : “ Từ khi tham gia cách mạng, tôi đã luôn có niềm tin cậy mãnh liệt là cách mạng sẽ thành công xuất sắc, cộng thêm được học hỏi nhiều từ chính nhà tù, tôi càng tin yêu hơn nữa. Tôi luôn tin, dù mình có ở nhà tù này bao lâu đi chăng nữa, thì cũng sẽ có ngày cách mạng thành công xuất sắc và chúng tôi sẽ được tự do ” .
Cựu tù binh Tạ Quốc Bảo san sẻ, một trong những điều như mong muốn nhất trong quãng thời hạn bị giam tại Hỏa Lò của ông là được giam chung, được sống cùng và học hỏi rất nhiều từ những lão thành cách mạng như Hoàng Văn Thụ, Trần Đăng Ninh, Đỗ Mười …
Nhắc đến người chiến sỹ cộng sản Hoàng Văn Thụ ông không thể nào quên những câu nói, tuyên ngôn đanh thép với quân địch trước khi ra pháp trường. Ông Bảo nhớ lại, sáng sớm ngày 24/5/1944, cánh cửa phòng biệt giam ở Nhà tù Hỏa Lò bật mở, tiếng giày đinh lạo xạo ngoài sân. Một tốp lính Lê Dương mang theo súng, lưỡi lê xếp hàng trước cửa nhà giam. Tên cai ngục và giám thị bước vào Open phòng giam. Tên giám thị hỏi : Có cần bịt mắt không ? Chiến sĩ Hoàng Văn Thụ bình tĩnh đáp lại : Không cần !
“ Đứng ở buồng giam bên cạnh nhìn ra, tôi thấy anh Hoàng Văn Thụ đi giữa hai hàng lưỡi lê của bọn thực dân. Anh dừng lại chào chúng tôi “ Thôi những ông ở lại mạnh khỏe nhé ! Tôi đi ”. Đến cửa buồng giam có mật thám, cố đạo, quan tòa đợi sẵn, chúng hỏi anh còn muốn nói gì nữa không. Anh đáp dõng dạc : ” Không có gì phải nói nữa. Trong cuộc đấu tranh sinh tử giữa chúng tôi, những người mất nước và những ông – kẻ cướp nước, sự quyết tử của những người như tôi là một sự đương nhiên. Chỉ biết rằng chúng tôi sẽ thắng lợi “. Tên cố đạo lại hỏi : ” Anh có muốn rửa tội không ? “. Anh Hoàng Văn Thụ đáp : ” Cảm ơn ông, tôi không có tội gì. Nếu yêu nước, cứu nước mà có tội thì những người Pháp hiện giờ đang đấu tranh chống phát xít Đức bên nước ông đều có tội cả. Ông hãy về hỏi xem họ có tội không “. Sau đó bọn chúng dẫn anh đi. Đứng giữa pháp trường, chiến sỹ Hoàng Văn Thụ hô vang “ Nước Ta độc lập muôn năm ”, ông Tạ Quốc Bảo kể, không giấu được niềm xúc động .
Không chỉ suôn sẻ được gặp gỡ chiến sỹ Hoàng Văn Thụ, cậu bé liên lạc Tạ Quốc Bảo còn có những tháng ngày sống cùng trại giam với nguyên Tổng bí thư Đỗ Mười. Phòng giam gần trăm người, mỗi ngày được cấp một bể nước nhỏ, mỗi người chỉ được nhận 3 gáo dừa vừa tắm, giặt quần áo. “ Đồng chí Đỗ Mười là người đứng chia nước cho đồng đội, khi nào ông cũng phát hết cho mọi người, nếu còn thì mới đến lượt mình dùng. Mỗi người chỉ có một bộ quần áo, anh Mười để dành tối mặc nên anh đứng chia nước mà … ”, ông Bảo rưng rưng nhớ lại .
Đồng chí Đỗ Mười cùng các đồng chí tham gia cuộc vượt ngục tháng 3/1945, thăm Di tích lịch sử Nhà tù Hỏa Lò năm 2001.
Cuộc sống trong tù khổ sở vô cùng nhưng chiến sỹ Đỗ Mười luôn sáng sủa, ngày ngày diễn thuyết, truyền dạy cho những chiến sỹ của mình những bài giảng chính trị, ý nghĩa cách mạng … Khi bị đánh vì dám tuyên truyền chống thực dân Pháp, chiến sỹ Đỗ Mười luôn đứng phía ngoài che chắn, chịu đòn roi thay cho đồng đội của mình, trong đó có cậu bé liên lạc Tạ Quốc Bảo .
Mặc dù bị nhốt trong bốn bức tường của Nhà tù Hỏa Lò, nhưng hàng ngày, những chiến sỹ cộng sản vẫn theo dõi tình hình cách mạng bên ngoài. Một số chiến sỹ mới bị bắt vào tù thông tin về sự kiện Trung ương Đảng vừa họp Hội nghị lần thứ Tám và đã đánh giá và nhận định tình hình Nhật sẽ hất cẳng Pháp ở Đông Dương. Những thông tin ấy, làm tăng lên niềm kỳ vọng của những người tù cộng sản, họ chờ đón ngày Nhật – Pháp bắn nhau vì đó là thời cơ độc nhất để họ hoàn toàn có thể nổi dậy, xông ra mặt trận, chiến đấu .
Và thời gian chờ đón ấy đã đến ! Ông Tạ Quốc Bảo vẫn nhớ như in tối 9/3/1945, tự nhiên đèn điện toàn thành phố vụt tắt, tiếng đại bác nổ rồi đến những tràng súng liên thanh không ngớt. Ngoài sân nhà tù, tiếng chân người chạy huỳnh huỵch. Các chiến sỹ cộng sản vui mừng, đập tường gọi nhau thông tin Nhật – Pháp bắn nhau rồi .
Khoảng 11 giờ đêm 9/3/1945, quân Nhật chiếm Nhà tù Hỏa Lò. Lúc này, hàng loạt mạng lưới hệ thống quản trị từ giám ngục, giám thị, lính canh, viên chức của Pháp đều hoảng sợ. Lập tức ở những buồng giam có những cuộc trao đổi ý của những đảng viên cộng sản, đánh giá và nhận định tình hình và xác lập phương pháp hành vi. Mặc dù không có sự tranh luận chung nhưng tổng thể những trại viên đều thống nhất chủ trương : “ Kiên quyết giữ vững lập trường, khí tiết của người cộng sản ; triệt để tranh thủ lúc tình hình còn rối ren, quân Nhật chưa vững chân, tạo mọi thời cơ khẩn trương vượt ngục, đây là thời cơ có một, không hai ” .
Từ chủ trương trên và với khát khao được tự do để liên tục sự nghiệp hoạt động giải trí cách mạng, hàng trăm chiến sỹ cộng sản đã tận dụng mọi thời cơ, bằng nhiều hình thức vượt ngục, thoát khỏi nhà tù Hỏa Lò vào tháng 3/1945 .
Từ phải sang: Xà lim I (xà lim tử hình), trại giam J, trại giam I – nhà tù Hỏa Lò.
Ngày 11/3/1945, lợi dụng quân Nhật mở cửa cho tù nhân ra ăn cơm, trong lúc tình hình lộn xộn, đồng chí Trần Đăng Ninh cùng các đồng chí Lê Trọng Nghĩa, Lê Tất Đắc và một số đồng chí khác trốn khỏi xà lim rồi tìm cách sang được trại tù thường phạm.
Tại đây, họ cùng nhau xé chăn, nối lại thành những chiếc dây dài, dùng làm thang khi trèo tường. Đồng chí Trần Đăng Ninh và bạn bè, dùng thang làm bằng chăn, lần lượt trèo lên mái nhà, leo lên tường rồi nhảy xuống phố. Sau đó, những chiến sỹ khác cũng vượt được tường ra ngoài. Cũng trong đêm đó, những chị em khu trại giam Nữ cũng tìm cách trèo tường đúng theo kế hoạch của đồng đội bên trại giam Nam nhưng không thành công xuất sắc .
Cửa cống ngầm hiện nay tại Di tích nhà tù Hỏa Lò.
Tin chiến sỹ Trần Đăng Ninh và một số ít anh, chị em tù nhân thoát ngục đã làm cho toàn thể tù chính trị Nhà tù Hỏa Lò rất vui mừng và ai cũng mong ước, nhân thời cơ này thoát khỏi Nhà tù Hỏa Lò, liên tục tham gia vào trào lưu cách mạng bên ngoài .
Theo tư liệu của Ban quản trị di tích lịch sử Nhà tù Hoả Lò, sau thời hạn quan sát, chớp lấy tình hình, những chiến sỹ đảng viên cốt cán đã chứng minh và khẳng định, muốn liên tục vượt ngục thì phải tìm cách chuyển dời sang được khu tù thường phạm vì việc canh gác ở khu vực đó lỏng lẻo, tình hình rất lộn xộn. Nhân khi thấy một tù thường phạm đội cơm đi qua, chiến sỹ Trần Tử Bình ( Trưởng Ban hoạt động và sinh hoạt Nhà tù ) đã lấy lời lẽ thuyết phục, rồi cho anh ta ít tiền để đổi quần áo và lấy thùng cơm. Với bộ quần áo thường phạm và thùng cơm trên đầu, chiến sỹ Trần Tử Bình đàng hoàng đi qua mặt tên lính Nhật đang đứng gác, sang khu trại giam J .
Tái hiện quang cảnh phòng giam tại Nhà tù Hoả Lò.
Tại đây, chiến sỹ Trần Tử Bình nhận thấy 1 số ít tù thường phạm đang phá nền xi-măng phòng giam, định đào tường hầm, thoát ra ngoài nhưng chiến sỹ đánh giá và nhận định, cách làm này sẽ mất thời hạn và khó thành công xuất sắc. Đang quẩn quanh quan sát, bỗng chiến sỹ quan tâm đến một tấm xi-măng hình vuông vắn, có vòng sắt ở giữa và hoài nghi hoàn toàn có thể đây là lối xuống cống ngầm và từ đây hoàn toàn có thể thoát ra bên ngoài. Ngay sau đó, một kế hoạch vượt ngục được vạch ra. Chờ lúc vắng người, chiến sỹ Phan Lang ( tức Vân ) canh gác để chiến sỹ Nguyễn Huy Hòa và Trần Văn Cử bật nắp cống, chui xuống tìm đường ra .
Đồng chí Trần Tử Bình.
Sau khi đã chắc như đinh tìm được đường ra, chiến sỹ Hòa, Cử, Vân báo cáo giải trình tình hình với chiến sỹ Trần Tử Bình, kế hoạch chui cống ngầm trước sân trại J được ấn định. 16 giờ chiều ngày 12/3/1945, tổng số 29 chiến sỹ có án nặng được cử trốn đợt đầu đã tìm cách sang được trại J. Theo kế hoạch, những chiến sỹ được phân loại theo nhóm, mỗi nhóm khoảng chừng 3 – 4 người, khi ra được khỏi nhà tù sẽ tự động hóa phân tán, tìm về cơ sở để bắt liên lạc với Đảng .
19 giờ 30 ngày 12/3/1945, chiến sỹ Trần Tử Bình hạ lệnh mở nắp cống. Cuộc vượt ngục tập thể của tù chính trị Nhà tù Hỏa Lò mở màn. Nhóm tiên phong gồm 4 chiến sỹ Trần Tử Bình, Trần Quang Hòa, Nguyễn Tuân, Phan Lang ( tức Vân ). Sau đó lần lượt những nhóm khác đi tiếp sau. Những ngày sau đó, số đồng đội tù chính trị còn lại liên tục vượt ngục bằng đường cống ngầm trước sân trại J. Ước tính số lượng vượt ngục trong thời hạn này lên tới hơn 100 chiến sỹ .
“ Khi đó, tôi cùng một số ít bạn bè khác bị nhốt chặt, địch không có một sơ hở gì cả nên không hề vượt ngục theo những bạn bè. Chúng tôi bảo nhau, sắp khởi nghĩa rồi, sớm muộn cũng được ra tù. Quả đúng như vậy trước khởi nghĩa vài ngày, Đảng ta hoạt động biểu tình xung quanh nhà tù Hỏa lò. Từ nhà tù, chúng tôi nghe vang vọng những câu khẩu hiệu của nhân dân “ Thả tù chính trị ra, đả đảo chính phủ nước nhà Trần trọng Kim, Phan Kế Toại ” mà lòng bồn chồn không yên. Đến hôm sau, cổng nhà tù Hỏa Lò được rộng mở cho tù nhân, tôi và những chiến sỹ cách mạng được ra khỏi nhà tù từ đó ”, người chiến sỹ Tạ Quốc Bảo kể lại .
Sau khi Cách mạng tháng 8 thành công xuất sắc, thoát khỏi cảnh ngục tù, Tạ Quốc Bảo được phân công về công tác làm việc tại Ủy ban cách mạng lâm thời tỉnh Thành Phố Bắc Ninh. Ngày 6/9/1946, cậu bé liên lạc Bảo được kết nạp vào Đảng Cộng sản Đông Dương .
Thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp ( 1946 – 1954 ), chiến sỹ giữ chức vụ Trưởng ban Đảng vụ huyện Yên Phong, quản trị Ủy ban kháng chiến hành chính huyện Thuận Thành ; Bí thư huyện ủy Võ Giàng, tỉnh Thành Phố Bắc Ninh .
Ông Tạ Quốc Bảo giới thiệu “triển lãm ảnh” tại gia của mình.
Sau khi độc lập tái diễn, từ năm 1955 – 1959, ông Tạ Quốc Bảo giữ chức vụ Phó văn phòng Ủy ban Hành chính liên khu Việt Bắc, Chánh văn phòng Khu Lao – Hà – Yên ( gồm 3 tỉnh : Tỉnh Lào Cai, Yên Bái và Hà Giang ). Rồi sau đó, năm 1969 – 1980 chiến sỹ công tác làm việc tại Vụ tổ chức triển khai, Bộ Nội Vụ và Vụ Hưu trí, Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội. Năm 1981, chiến sỹ Tạ Quốc Bảo nghỉ hưu .
Sau khi nghỉ hưu, từ năm 2000 – 2017, người cựu tù Tạ Quốc Bảo là trưởng ban liên lạc chiến sỹ cách mạng bị địch bắt, tù đày tại Nhà tù Hỏa Lò. Do có nhiều góp phần cho sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc bản địa, chiến sỹ được Đảng và Nhà nước trao tặng Huân chương Độc lập hạng Ba ; Huân chương Kháng chiến chống Pháp ; Huân chương Kháng chiến chống Mỹ hạng nhất ; Huy hiệu 70 năm tuổi Đảng cùng nhiều phần thưởng cao quý khác. Dù có nhiều thành tích như vậy, nhưng ông vẫn luôn nhã nhặn : “ Tôi chỉ là hạt cát giữa biển cả ” và nhắc đến những phần thưởng ấy bằng một sự khiêm nhường đơn giản và giản dị .
Vào tuổi lâu nay hiếm, nhưng ông Tạ Quốc Bảo vẫn giữ được phong thái của người chiến sỹ liên lạc năm xưa, giọng nói vẫn sang sảng, nhanh gọn và linh động .
Ông vẫn luôn hết mình với việc làm, tham gia tích cực những hoạt động giải trí xã hội. Ông nguyên là Trưởng ban Liên lạc những chiến sỹ cách mạng bị địch bắt tù đày tại Nhà lao Hỏa Lò, Ủy viên thường trực 15 Ban Liên lạc những nhà tù đang hoạt động và sinh hoạt tại TP. Hà Nội. Ông còn tiếp tục theo dõi, có quan điểm góp phần so với công tác làm việc chỉ huy, chỉ huy, quản trị quản lý và điều hành hoạt động giải trí của những Sở, ban, ngành Trung ương, Thành ủy, Ủy Ban Nhân Dân Thành phố TP.HN .
Không quản ngại tuổi cao, ông liên tục tham gia những sự kiện, nhận lời làm nhân chứng trò chuyện trong những buổi giao lưu, thi tìm hiểu và khám phá về Di tích Nhà tù Hỏa Lò với những cơ quan, đơn vị chức năng, trường học và những tổ chức triển khai đến du lịch thăm quan, học tập tại Di tích. Những góp phần trong suốt cuộc sống của ông là niềm tự hào, là gương sáng cho thế hệ trẻ học tập, noi theo .
Cây bàng trong nhà tù Hỏa Lò – “nhân chứng” lịch sử
Nhà tù Hỏa Lò được thực dân Pháp xây dựng vào năm 1896, kiến trúc nhà tù được thiết kế theo các khu vực giam giữ riêng biệt. Tại sân trại giam Nam và Nữ đều được trồng một loại cây, đó là cây bàng.
Đối với những tù nhân tại nhà tù Hỏa Lò, cây bàng giống như một người bạn và một “ân nhân”.Vào thời gian được ra ngoài, gốc cây bàng là nơi tù chính trị tập trung, tán lá bàng xòe rộng che nắng, che mưa cho chiến sĩ. Gốc cây bàng là “hòm thư bí mật” giấu và trao đổi thông tin, tài liệu tuyên truyền cách mạng trong tù. Những vật dụng thân thuộc cũng được người tù chính trị tạo ra từ cành bàng như: tẩu hút thuốc, bút viết, đũa ăn cơm.
“Lá bàng non được người tù chúng tôi coi như “thần dược” để chữa bệnh kiết lị – căn bệnh mà hầu hết tù nhân tại đây đều mắc phải do ăn cá mắm, cá mè thối có ròi. Ngày tết chúng tôi chặt cành bàng làm cành hoa đào, quả bàng được hái để nhuộm quần áo diễn kịch trong tù. Gốc cây bàng cũng là nơi để chúng tôi truy điệu những đồng đội của mình đã hi sinh, trong đó có lễ truy điệu đồng chí Hoàng Văn Thụ”, ông Bảo kể.
Từ ngày Thủ đô Hà Nội được giải phóng, Nhà tù Hỏa Lò đã được xếp hạng là Di tích Lịch sử cấp Quốc gia (năm 1997), cây bàng tại đây vẫn xanh tươi, vượt qua sự khắc nghiệt của khí hậu, thời gian; trở thành hiện vật vô giá minh chứng cho sức sống mãnh liệt, ý chí bất diệt của những chiến sỹ yêu nước, cách mạng trong Nhà tù Hỏa Lò năm xưa.Nhà tù Hỏa Lò được thực dân Pháp thiết kế xây dựng vào năm 1896, kiến trúc nhà tù được phong cách thiết kế theo những khu vực giam giữ riêng không liên quan gì đến nhau. Tại sân trại giam Nam và Nữ đều được trồng một loại cây, đó là cây bàng. Đối với những tù nhân tại nhà tù Hỏa Lò, cây bàng giống như một người bạn và một “ ân nhân ”. Vào thời hạn được ra ngoài, gốc cây bàng là nơi tù chính trị tập trung chuyên sâu, tán lá bàng xòe rộng che nắng, che mưa cho chiến sỹ. Gốc cây bàng là “ hòm thư bí hiểm ” giấu và trao đổi thông tin, tài liệu tuyên truyền cách mạng trong tù. Những đồ vật quen thuộc cũng được người tù chính trị tạo ra từ cành bàng như : tẩu hút thuốc, bút viết, đũa ăn cơm. “ Lá bàng non được người tù chúng tôi coi như “ thần dược ” để chữa bệnh kiết lị – căn bệnh mà hầu hết tù nhân tại đây đều mắc phải do ăn cá mắm, cá mè thối có ròi. Ngày tết chúng tôi chặt cành bàng làm cành hoa đào, quả bàng được hái để nhuộm quần áo diễn kịch trong tù. Gốc cây bàng cũng là nơi để chúng tôi truy điệu những đồng đội của mình đã hi sinh, trong đó có lễ truy điệu chiến sỹ Hoàng Văn Thụ ”, ông Bảo kể. Từ ngày Thủ đô Thành Phố Hà Nội được giải phóng, Nhà tù Hỏa Lò đã được xếp hạng là Di tích Lịch sử cấp Quốc gia ( năm 1997 ), cây bàng tại đây vẫn xanh tươi, vượt qua sự khắc nghiệt của khí hậu, thời hạn ; trở thành hiện vật vô giá vật chứng cho sức sống mãnh liệt, ý chí bất diệt của những chiến sỹ yêu nước, cách mạng trong Nhà tù Hỏa Lò năm xưa .
Bài, ảnh, clip: Thu Trang
(Bài viết có sử dụng ảnh và tư liệu do Ban Quản lý Nhà tù Hoả Lò cung cấp).
Trình bày: Nguyễn Hà
19/08/2019 04 : 15
Source: https://expgg.vn
Category: Thông tin
