Phân tích bài thơ Thu điếu của Nguyễn Khuyến chi tiết

Bài mẫu phân tích

Mùa thu luôn là thời gian khiến những nhà thơ rung động, nhiều xúc cảm. Thông qua nghiên cứu và phân tích bài thơ Thu điếu của Nguyễn Khuyến, ta sẽ thấy được một mùa thu miền Bắc êm ả dịu dàng, trong trẻo. Đồng thời tấm lòng yêu nước, thương dân của nhà thơ cũng được thể hiện một cách rõ ràng .

• Khái quát tác giả, tác phẩm

Phân tích bài thơ Thu điếu mới thấy Nguyễn Khuyến là một nhà thơ chịu tác động ảnh hưởng đậm nét tư tưởng Nho giáo. Vì vậy mà những sáng tác của ông thường đề cập đến yếu tố đạo đức con người, đặc biệt quan trọng là người quân tử. Sau khi thấy thực tại xã hội rối ren, ông ở ẩn sáng tác những tác phẩm bộc lộ sự hòa hợp của tâm hồn với vạn vật thiên nhiên thanh tịnh. Ẩn sau đó là tấm lòng yêu thương thâm thúy của nhà thơ .

“Thu điếu”, hay còn gọi là “Câu cá mùa thu”, là một bài thơ trong chùm thơ thu ba bài của Nguyễn Khuyến. Chùm thơ này đã được sáng tác trong thời gian tác giả ở ẩn. Bài thơ là thiên nhiên tươi đẹp, thanh bình, ẩn trong đó là tấm lòng sâu sắc, nhiều trăn trở của tác giả về con người, cuộc đời và vận mệnh đất nước.

• Luận điểm 1: Hai câu đề

Trước tiên, tác giả Nguyễn Khuyến đã khắc họa vạn vật thiên nhiên mùa thu tươi đẹp. Hai câu thơ đề đã gợi ra khoảng trống yên bình, nhỏ bé nơi làng quê :

“Ao thu lạnh lẽo nước trong veo

Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo”

Nguyễn Khuyến đã khắc họa lên bức tranh mùa thu chỉ với hình ảnh “ ao thu ” và “ chiếc thuyền câu ” bé tẻo teo. Chúng vừa trái chiều lại vừa cân đối hài hoà. Màu sắc “ trong vắt ” biểu lộ sự dịu nhẹ, thanh sơ của mùa thu miền Bắc. Còn hình ảnh “ chiếc thuyền câu bé tẻo teo ” là chiếc thuyền vô cùng nhỏ bé, mỏng mảnh giữa khoảng trống to lớn. Nguyễn Khuyến còn dùng cách gieo vần “ eo ” giàu sức gợi hình, quyến rũ, tạo cảm xúc nhỏ bé, bí quẩn .
Không chỉ thế, tác giả còn nâng tầm mắt ra mặt ao và khoảng trống quanh ao. Không gian hiện lên là đặc trưng của vùng đồng bằng Bắc Bộ, với thời tiết se lạnh, mặt nước trong trẻo, yên bình. Chỉ với hai câu thơ, những rung cảm của tâm hồn thi sĩ trước cảnh đẹp mùa thu và của tiết trời mùa thu hiện lên rõ nét. Nó đã gợi cảm giác yên tĩnh lạ lùng nơi trái tim giàu tình cảm của tác giả .

• Luận điểm 2: Hai câu thực

Sau hai câu đề, tác giả lại liên tục nét vẽ về mùa thu với những hình ảnh đặc trưng :

“Sóng biếc theo làn hơi gợn tí

Lá vàng trước gió khẽ đưa vèo”

Phân tích bài thơ Thu điếu đến đây, tác giả gợi ra khoảng trống với phong phú giác quan và cách cảm nhận hơn. “ Sóng biếc ” đã gợi lên hình ảnh những con sóng nhỏ lăn tăn mặt ao. Đồng thời cũng gợi được cả sắc tố cảnh vật. Đó là sắc xanh dịu nhẹ và thoáng mát, trong lành, có vẻ như đã phản chiếu màu trời thu trong vắt. Bên cạnh đó, “ lá vàng trước gió ” là hình ảnh và sắc tố đặc trưng của mùa thu Nước Ta. Mỗi độ thu về, cây ngả vàng thay lá. Và gió thu sẽ khiến chúng rời cành, tạo nên một khoảng trống thơ mộng. Hình ảnh lá thu ấy cũng được Lưu Trọng Lư đưa vào tác phẩm của mình thuở Thơ Mới :

“Con nai vàng ngơ ngác

Đạp trên lá vàng khô”

Không chỉ có sắc tố, khoảng trống mùa thu còn được Nguyễn Khuyến diễn đạt trải qua những hoạt động của sự vật. Cụm từ “ hơi gợn tí ” bộc lộ một hoạt động rất nhẹ nhàng. Nó đã thể hiện sự quan sát vô cùng chú ý, tỉ mỉ của tác giả. Bên cạnh đó, “ khẽ đưa vèo ” cũng bộc lộ hoạt động rất nhẹ, rất khẽ. Đó là sự thâm thúy và tinh xảo vô cùng của tâm hồn nghệ sĩ yêu vạn vật thiên nhiên. Thông qua hai câu thực, Nguyễn Khuyến đã vẽ ra trước mắt fan hâm mộ một mùa thu miền Bắc rất riêng, rất đẹp. Đó là mùa thu làng quê yên bình được gợi lên từ những hình ảnh bình dị nhất, là “ cái hồn dân dã ” của một nhà thơ nhân dân .

• Luận điểm 3: Hai câu luận

Sau những câu thơ tả cảnh, tác giả Nguyễn Khuyến đã viết lên hai câu luận độc lạ. Đó là cảnh thu đẹp, một vẻ đẹp bình dị nhưng yên bình và đượm buồn :

“Tầng mây lơ lửng, trời xanh ngắt 

Ngõ trúc quanh co, khách vắng teo”

Đến đây, khoảng trống của bức tranh thu đã được lan rộng ra hơn cả về chiều cao và chiều sâu. Hình ảnh “ tầng mây lơ lửng ” gợi ra cảm xúc thanh nhẹ, quen thuộc, vô cùng thân thiện, yên bình và yên bình. Còn “ trời trong xanh ” lại khắc hoạ sắc xanh của mùa thu. Màu xanh lại được tác giả liên tục sử dụng, nhưng không phải là màu xanh dịu nhẹ, thoáng mát nữa mà là sự xanh thuần một màu trên diện rộng. Đó là đặc trưng của mùa thu, không trộn lẫn với bất kỳ khoảnh khắc nào trong năm .
Ngoài ra, hình ảnh làng quê mùa thu còn được gợi lên với “ ngõ trúc quanh co ”. Đây cũng là hình ảnh quen thuộc của miền Bắc, với những con ngõ nhỏ, quanh co, “ khách vắng teo ”. Cách giỏ vần “ eo ” một lần nữa laj gợi sự thanh vắng, yên ả, yên bình của khoảng trống cảnh vật. Qua cái nhìn của Nguyễn Khuyến, khoảng trống của mùa thu Nước Ta được lan rộng ra lên cao rồi lại hướng trực tiếp vào chiều sâu. Tất cả hài hoà, tạo nên một khoảng trống yên bình và thanh vắng tột cùng .

• Luận điểm 4: Hai câu kết

Sau những câu thơ tả cảnh, tác giả kết thúc bài thơ bằng sự Open của con người :

“Tựa gối ôm cần lâu chẳng được 

Cá đâu đớp động dưới chân bèo”

Đến đây, con người đã xuất hiện trong không gian thu tĩnh lặng với tư thế “tựa gối buông cần”. Động từ “buông” diễn tả sự thả lỏng của người đi câu. Có lẽ con người đi câu chỉ để giải trí, ngắm cảnh mùa thu mà thôi. Cụm từ “lâu chẳng được” là việc không câu được cá, không quan tâm đến việc có câu được cá hay không. Đằng sau trạng thái đó là một tư thế thư thái, thong thả của thi sĩ. Tất cả tâm hồn giờ đây như buông lỏng để ngắm cảnh thu, đem việc câu cá như một thú vui giúp tâm hồn được thư thái. Câu thơ đã diễn tả rõ nét sự hòa hợp của con người với thiên nhiên, cảnh vật.

Toàn bộ bài thơ đã mang vẻ yên bình, thanh thản. Phải cho đến câu cuối mới Open tiếng động, nhưng đó cũng là tiếng động nhỏ bé, như có như không. Đó là tiếng cá “ đớp động dưới chân bèo ”. Phải chú ý quan sát lắm, nhà thơ mới hoàn toàn có thể cảm nhận được cái hoạt động nhỏ nhoi ấy. Nghệ thuật “ lấy động tả tĩnh ” đã được tác giả sử dụng vô cùng khôn khéo, tinh xảo. Trong khoảng trống to lớn, tiếng động càng trở nên rất khẽ, rất nhẹ, làm tăng vẻ tĩnh vắng. Đó là “ cái tĩnh tạo nên từ một cái động rất nhỏ ”. Tác giả miêu tả việc câu cá nhưng thực ra lại không phải bàn chuyện câu cá. Cái yên bình của cảnh vật đã tạo nên cảm nhận về nỗi cô quạnh, uẩn khúc trong tâm hồn nhà thơ. Đó là một tâm hồn đầy những tâm sự đầy đau buồn, trăn trở trước tình cảnh quốc gia bấy giờ. Khi xã hội rối ren, đời sống nhân dân khổ cực, trái tim tác giả sao hoàn toàn có thể yên lòng mà chiêm ngưỡng và thưởng thức cảnh vật, vui chơi mỗi ngày .
Với bút pháp thuỷ mặc Đường thi, cá gieo vần tài tình cùng nghệ thuật và thẩm mỹ lấy động tả tĩnh, Nguyễn Khuyến đã khắc họa lên bức tranh mùa thu tươi đẹp, yên bình. Đồng thời trải qua đó bộc lộ được một tâm hồn rung cảm với cái đẹp, luôn đau đáu những nỗi niềm với thời cuộc. Đó cũng là trái tim yêu nước, thương dân, luôn lo nghĩ làm thế nào cho quốc gia thái bình, nhân dân yên ấm của vị Tam Nguyên Yên Đổ .

>> Tham khảo: Phân tích Thu điếu của Nguyễn Khuyến chuẩn từng luận điểm

Source: https://expgg.vn
Category: Thông tin